Pdf versie - Rhegie

Een Guide Chant van Kasriel zonder registers
dat is gemakkelijker te gebruiken
Het lijkt ook simpeler, omdat er met minder
stijlperiodes rekening gehouden hoeft te
worden.
De meeste harmoniummuziek stamt immers
uit de Romantiek en vroege twintigste eeuw.
Bovendien is er veel normalisering in de
disposities van harmoniums.
Maar er zijn markante verschillen, die
genuanceerd registreren minder simpel
maken dan het lijkt. Men kan fluisterend
zacht spelen met het volle werk en ook kan
er, op een goed harmonium, zo gespeeld
worden dat een volle registratie een enkele
register begeleidt. Daarnaast moet rekening
gehouden worden met het type harmonium,
zuigwind of drukwind. De mogelijkheid
bestaat dat een werk geschreven voor een
drukwindharmonium niet of nauwelijks
klinkt op een zuigwindharmonium. Van de
bespeler, die het stuk toch wil spelen, wordt
dan een grote vindingrijkheid gevraagd om
een geschikte vertaling naar het instrument
te maken.
Voorts moet men rekening houden met de
klavierdeling. Tal van componisten buiten
die deling subtiel uit. Een klavierdeling op de
verkeerde plaats zorgt er voor, dat een
harmoniumwerk op het desbetreffende
harmonium niet naar behoren gespeeld kan
worden!
Wanneer men bladmuziek voor harmonium
heeft of wilt gaan aanschaffen - deze is vaak
tweedehands en komt soms van stoffige
planken ergens achter uit het magazijn - is
het belangrijk, dat gelet wordt op een uitgave
met registratieaanwijzingen. De meeste
52
componisten noteerden ze bij hun werken.
Bij latere herdrukken werden ze vaak
achterwege gelaten. Het harmonium was uit
de gratie en de muziek zou toch op
kerkorgel of elektronisch instrument
gespeeld worden.
De betekenis van de
harmoniumregistercoderingen was daarmee
verloren en de uiterst zinvolle, zo niet
essentiële informatie, werd als irrelevant
afgedaan. In de regel is men het best af met
de originele uitgaven. Voor uitgaven tussen
1930 en 1970 moet men voorzichtig zijn,
wanneer dit herdrukken betreffen. In onze
tijd is men de importantie van een goede
gedetailleerde heruitgave weer gaan inzien.
Een mooi voorbeeld is L’ Organiste van
César Franck. In de jaren zeventig van de
vorige eeuw bracht de bekende organist Piet
van der Steen bij Harmonia in Hilversum de
bundel L’ Organiste van Franck opnieuw uit.
Hij was daarmee een pionier in het revival
van het harmonium! Aanleiding voor deze
uitgave was een gesprek met de toenmalige
directeur Goosen van Tuyl van de
muziekschool Peter van Anrooy in
Zaltbommel, die opmerkte, dat L’ Organiste
door niemand goed gespeeld werd, omdat in
de uitgave van Schuitema, die in die tijd ter
beschikking stond, de karakteristieke
hamoniumregistraties - de coderingen 1..4,
GO e.d. ontbraken -, waardoor grove
octaafverschillen ontstonden. Nadat Piet van
der Steen de originele uitgave bestudeerd
had, ging er een wereld voor hem open.
Inmiddels zijn meer van dit soort
‘gerestaureerde’ edities verschenen
Wat is registreren?
Met een goede registratie wordt een
registercombinatie bedoeld, die bij het
muziekstuk past. De registratiewisselingen
dienen op de juiste plaatsen in de compositie
te geschieden, waardoor het stuk volledig tot
zijn recht komt. Registreren is een niet te
onderschatten aspect van de interpretatie.
Registreren is klankkleuren mengen. Het laat
zich vergelijken met schilderen. Het
aanbrengen van figuur en achtergrond, de
kleurmenging, de contrast- en vlakverdeling