Pdf versie - Rhegie

worden voor de registercoderingen geen
ronde, maar vierkante kaders gebruikt. In
modern notenbeeld worden bij registraties
met 16’ de 8 va -aanduidingen gegeven, wat
beter leest en komt het klankbeeld meer
overeen met wat men ziet, maar het werkt
ook onnauwkeurigheid in de hand. Wees dus
attent!
De meeste harmoniummuziek is voor het
‘gewone’ drukwindharmonium geschreven,
lees: het klassieke vierspel. Het
Kunstharmonium was zó’n speciaal
instrument, dat er maar weinig componisten
expliciet voor hebben geschreven. Slechts
enkele Franse componisten en vooral de
Duitse componist Sigfrid Karg-Elert hebben
dit instrument in hun werken toegepast. Met
zijn orkestrale impressionistische benadering
heeft Karg-Elert in zijn composities alle
mogelijkheden van dit instrument benut. De
verklaring is simpel.
Karg-Elert onderhield nauwe banden met
Carl Simon uit Berlijn, die befaamd was om
zijn internationale harmoniumshowroom en
een zeer invloedrijk man was in de
harmoniumwereld van die tijd. Karg-Elert
speelde voor Simon concerten, schreef
composities en propageerde op virtuoze
wijze zijn harmoniums.
Karg-Elert beschouwde de
kunstharmoniums met de double-expression
en de uitgebreide bas en
discantregistratiemogelijkheden als twee
onafhankelijke harmoniums in één
behuizing. Merk op, hoeveel ‘halve’, dus niet
doorlopende registers op het
kunstharmonium aanwezig zijn! In het dikke
naslagwerk ‘Die Kunst des Registrierens’
(opus 91) beschrijft Karg-Elert tot in de
kleinste details alle mogelijkheden, die het
instrument heeft. Zelf beschikte hij over een
kopie van Mustel door de zeer fijnzinnige
Duitse topharmoniumbouwer Johannes Titz
uit Löwenberg, Sleeswijk. Geïnspireerd door
de enorme inzet van Karg-Elert bouwde ook
de firma Lindholm van 1900 tot 1911 rond
de 30 kopieën van Mustel onder de naam
'Imperial'. Net als hun voorbeeld Mustel
gebruikten Titz en Lindholm tongen van
Esteve uit Parijs.
46
Ook Schiedmayer en Hinkel hebben
kunstharmoniums gebouwd, de eerste onder
de naam “Dominator”. Hinkel maakte ook
goedkope versies van kunstharmoniums
overeenkomstig de ideeën van Karg-Elert in
“Reform des modernen Drukluftharmoniums”.
Carl Simon, August Reinhard, Max Allihn en
Max Schiedmayer op de eerste Duitse harmoniumconferentie
in 1900
Het Duitse standaard-harmonium
(“Normalharmonium”)
Toen rond 1890 het Amerikaanse
zuigwindharmonium de Europese markt
overspoelde, was het duidelijk, dat de
massaproductie in hoog tempo de dure
ambachtelijk gemaakte
drukwindharmoniums zou verdringen.
Kunstenaars mochten hard roepen dat de
zuigwindharmoniums artistiek minder
waren, dat de expressiviteit van deze
instrumenten maar lauw was en dat
massaproductie haaks stond op een
kunstzinnig product, de ‘massa’ koos voor
een instrument, dat gemakkelijker te
bespelen was door een eenvoudiger
traptechniek. Daarnaast goedkoper was en
milder in geluid. Veel Duitse leveranciers
zochten, noodgedwongen, naar
alternatieven. Nieuwe Scandinavische
bouwers in Midden Duitsland werden actief.
Mannborg voorop, gevolgd door Hofberg
en Lindholm. Mannborg bleek het meest
inventief en wist goede en muzikale
instrumenten te leveren. Hij was een goed
zakenman. Rond 1900 ondernam hij het