Pdf versie - Rhegie

seraphin uit 1825 vandaan? Ze liggen niet
voor het opscheppen. De genoemde
instrumenten klonken bijzonder
boventoonrijk, krachtig en natuurlijk ‘ruw’.
In zekere zin is er zelfs nog iets van een
klassieke, voor-romantische intonatie in te
ontdekken. Toch zijn vroege werken voor
dit soort instrumenten beslist ook goed
speelbaar op het Franse
drukwindharmonium, het klassieke vierspel,
dat ook boventoonrijk kan klinken. Er zijn
werken van Lickl, Czerny en Neukomm
voor physharmonika en van Wesley voor
seraphin bekend. Averesch stelt, dat ook
manualiter orgelwerken goed expressief
gespeeld kunnen worden op het klassieke
vierspel.
Het interpreteren van deze muziek kan voor
organisten vragen oproepen. Enerzijds kan
nog gedacht worden aan articulerend spel,
anderzijds is er veel voor te zeggen te kiezen
voor legatospel, naar de aard van het
harmonium en de romantiek. Averesch wijst
op een muziekschool van Lickl uit 1833, die
een streng legato voorschrijft getuige de
vingerzettingen en oefeningen met stomme
vingerwisselingen en duimglissandi.
speelaanwijzingen bij Lickl
Romantische organisten zijn deze
vingertechnieken wel bekend, pianisten, die
gewend zijn aan het demperpedaal, moeten
deze orgelmatige manier van spelen leren
om een lelijk hoekig en verbrokkeld spel te
voorkomen. Ieder harmonium heeft zijn
eigen aanspraak. De bespeler moet zich
daarmee vertrouwd maken. Wanneer de
aanspraak erg ‘week’ ofwel traag is, is het
denkbaar, dat een mate van overlegato
noodzakelijk is om een voor het oor goed
legato te realiseren. Organisten, die een
goede legatotechniek voor het orgel
beheersen, storen zich vaak aan het orgelspel
van collega’s, die graag met overlegato
56
spelen, omdat het taai en stroperig over kan
komen. Op een harmonium kan deze
techniek juist als goed ervaren worden en
kan een streng legato een hoekig en
onnatuurlijk toucher opleveren. Taai wordt
hier soepel.
De juiste traptechniek is, zoals eerder
vermeld, zeer belangrijk en moet dusdanig
lang geoefend worden, dat er niet meer over
nagedacht moet worden en er vanzelf een
rustige egale, maar levendige
windvoorziening ontstaat.
Franse Romantiek
De meeste harmoniumwerken en ook
kwalitatief de beste werken, komen van
Franse bodem. Daarbij is er
harmoniummuziek, die kerkelijk toegepast
kan worden. Dat begint al bij Louis James
Alfred Lefébure-Wely, die in zijn L’ Office
Catholique in een soepele, salonmatige stijl
vaak verfijnder overkomt dan in zijn
orgelwerken, die niet zelden effectmatige
elementen kennen. Natuurlijk zijn in dit
kader de harmoniumwerken in L’ Organiste
van César Franck zeer bekend en geliefd
evenals de Heures Mystiques van Léon
Boëllmann en L’ Organiste practique van
Alexandre Guilmant.
Naast religieus toegepaste muziek is er de
salonmuziek. In de Parijse salons van de 19 e
eeuw waren soirées, waar onder het genot
van een hapje en een drankje geluisterd werd
naar gedichten, politieke opvattingen en naar
muziek, uitgevoerd met piano, viool, zang
en… harmonium. Naast muziek van
bovengenoemde componisten is de
harmoniummuziek van de bekende
Belgische orgelcomponist Jacques Nicolas
Lemmens vermeldenswaardig. We noemen
voorts Charles Marie Widor en Camille
Saint-Saëns als componisten, die belangrijke
harmoniummuziek geschreven hebben.
Het merendeel van deze muziek is te spelen
op het klassieke vierspel, bij voorkeur het
Franse drukwindharmonium, maar er zijn
ook werken geschreven specifiek voor het
kunstharmonium van Mustel, zoals de
salonmuziek van Guilmant.