3 januari 1928. Drie Surinaamse verstekelingen komen aan in ...

109
treden. ‘Hij woonde immers in Amsterdam en zou er altijd wel blijven, dus dat
optreden van Don werd altijd even uitgesteld’ (Dulfer 1973, 5).
Ben Webster (1909-1973) vestigde zich in 1966 in Amsterdam, waar hij zeven
jaar later aan een longontsteking overleed. In 1967 portretteerde Johan van der
Keuken hem in de ontroerende televisiefilm ‘Big Ben’, waarin het accent lag op de
waardige vereenzaming van een genie dat uitsluitend voor zijn muziek leefde.
Webster bewoonde een huurkamertje bij een zorgzame weduwe die nauwelijks
Engels sprak: ‘Voorthat you outgaat Ben, you eerst eten?’ Toen na zijn dood het
koffertje met zijn tenorsax werd opengemaakt, lag daar naast ‘Ol' Betsy’ - zoals hij
zijn instrument noemde - een tandenborsteltje: Ben Webster bleek voor zijn optredens
nog altijd zijn weinige haren te ‘zwarten’. Mogelijk met schoensmeer, want opeens
herinnerde men zich dat hij altijd een doekje op een fauteuil legde wanneer hij er
zijn hoofd op liet rusten. Hij gaf af (De Valk 1992, 123).
De Amerikaanse drummer Wally Bishop (1906-1986) had met Jelly Roll Morton,
Earl Hines en Coleman Hawkins gewerkt voordat hij zich in 1949 definitief in
Nederland vestigde. ‘Wally en zijn zes kleine negertjes,’ schreef jazzblad Rhythme
over het internationale combo waarmee de slagwerker in 1952 furore maakte. 6
Bishop was niet eenkennig in zijn voorkeuren en begeleidde tot op hoge leeftijd
Nederlandse jazzmusici en Amerikaanse collega's die hier op toernee waren.
De in Ghana geboren pianist Cab Kaye (1921-2000) had in 1950 met zijn ‘all
coloured band’ een langdurig contract bij Avifauna in Alphen aan den Rijn. ‘Dat
Negerbands over het algemeen zo geliefd zijn bij het publiek is voor een niet gering
deel het gevolg van hun arbeidsvreugde - niet, zoals jaloerse tongen wel eens
beweren, alleen om de kleur. En hiermee is een voorname verdienste van het
ensemble gekarakteriseerd,’ recenseerde in april 1950 het maandblad Swing &
Sweet de muziek van Kaye. Eind jaren zeventig opende hij met zijn Nederlandse
echtgenote een pianobar in het centrum van Amsterdam. Negen jaar lang zat Kaye
daar tot drie uur 's nachts achter het klavier, in de weekends zelfs een uur langer.
Hij was streng voor zijn publiek en hield abrupt op met spelen als er naar zijn smaak
teveel doorheen werd gepraat. Het Nederlandse Jazzarchief bewaart het manuscript
van de ongepubliceerde, nogal droevige autobiografie van Kaye. Daaruit blijkt dat
de pianist vond dat hij hier nooit de erkenning had gekregen die hem toekwam.
Uit de verzamelde heldenlevens stijgt het bijna stereotype beeld op van de zwarte
jazzmusicus die zijn topperiode beleefde toen het genre nog controversieel en
vooruitstrevend was. In Nederland getuigde bewondering voor bebop en hardbop
óók van een maatschappelijke instelling die haaks stond op de xenofobische weerzin
tegen alles dat van ver kwam. Van de free jazz die in de tweede helft van de jaren
zestig een nieuw, opstandig geluid liet horen, moest de oudere generatie zwarte
musici niets hebben.
Tegelijkertijd ontwikkelde zich in Europa een eigen variant op de geïmproviseerde
muziek die weinig raakvlakken had met de Amerikaanse jazz. In Nederland werd
deze ‘school’ vertegenwoordigd door de grensverleggende Instant Composers Pool,
Cultuur en migratie in Nederland. Kunsten in beweging 1900-1980