161 Keun had voor deze roman bij uitgeverij Allert de Lange al een contract gekregen, maar Philip van Alfen, de directeur van de uitgeverij, moet de publicatie niet <strong>aan</strong>gedurfd hebben omdat hij het boek te politiek vond (Landshoff 1991, 474). Onder meer vanwege dit probleem was Keun <strong>in</strong> de herfst van 1936 samen met Joseph Roth een paar m<strong>aan</strong>den <strong>in</strong> Amsterdam. Op 5 november voerde ze mondel<strong>in</strong>ge onderhandel<strong>in</strong>gen met Van Alfen, <strong>in</strong> <strong>aan</strong>wezigheid van Walter Landauer, de leider van de Duitstalige afdel<strong>in</strong>g. In een brief van 6 november <strong>aan</strong> Van Alfen - geciteerd door Keuns biograaf Gabriele Kreis - komt Keun op dit gesprek terug. Van Alfen zou tegen haar hebben gezegd: Uw manuscript is kwaadaardig, harteloos en zonder begrip voor de mensen <strong>in</strong> Duitsland. Men moet ook andere overtuig<strong>in</strong>gen respecteren. U valt een man als Hitler <strong>aan</strong>, die door talloze mensen wordt vereerd. Wellicht zult u later nog eens leren om anders te denken en te schrijven. (Kreis 1991, 195-196) Dat Van Alfen zich op een dergelijke manier heeft geuit, is zeker niet onwaarschijnlijk, omdat de meeste Nederlanders er <strong>in</strong> die tijd van overtuigd waren dat het met het Hitler-regime niet zo'n vaart liep, en men koste wat kost een neutrale positie wilde bewaren. Bovendien weten we dat Philip van Alfen een voorzichtige, apolitieke <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g had. 4 Vanzelfsprekend hoorden Fritz Landshoff en Alice van Nahuys, de directeuren van Querido Verlag, van deze kwestie. Want er kwam een behoorlijk schandaal van, zoals Keun schreef <strong>in</strong> een brief van 23 november <strong>aan</strong> haar naar Amerika geëmigreerde verloofde Arnold Strauss (Kreis/Strauss 1990). Walter Landauer wilde ontslag nemen, Joseph Roth wilde zijn contract opzeggen, Keuns advocaat <strong>in</strong> Wenen dreigde met een proces vanwege contractbreuk. Maar Van Alfen hield voet bij stuk. Omdat Fritz Landshoff en Alice van Nahuys m<strong>in</strong>der bang waren voor eventuele consequenties, besloten zij het manuscript over te nemen. Het verscheen <strong>in</strong> 1937 en werd meteen vertaald (Na middernacht, Amsterdam, De Steenuil, 1937). Landshoff (1991, 105) her<strong>in</strong>nert zich de roman als ‘een van de beste boeken die het beg<strong>in</strong> van het Hitler-regime behandelen’, en ook <strong>in</strong> Duitsland geldt hij vandaag de dag als een van de grote romans over het alledaagse leven onder de nazi's. Bij Querido Verlag verschenen <strong>in</strong> 1938 ook Keuns twee volgende en laatste romans, D-Zug dritter Klasse (D-tre<strong>in</strong> 3e klasse, Hoorn, West-Friesland, circa 1938) en K<strong>in</strong>d aller Länder. Deze laatste roman is geschreven vanuit het perspectief van een jong meisje dat met haar ouders geëmigreerd is; op schijnbaar vrolijke en naïeve toon wordt een cynisch verslag gegeven van de manier waarop men met emigranten omgaat. De roman werd door Alice van Nahuys zelf vertaald en kwam als K<strong>in</strong>deren zonder land <strong>in</strong> 1939 bij uitgeverij Querido uit. De samenwerk<strong>in</strong>g tussen Irmgard Keun en uitgeverij Allert de Lange was dus <strong>in</strong> m<strong>in</strong>der dan een jaar afgelopen, een lot dat niet alleen haar beschoren was. Keuns werk had gelukkig zo'n bijzondere zegg<strong>in</strong>gskracht dat een andere uitgeverij de Cultuur en migratie <strong>in</strong> Nederland. Kunsten <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>g 1900-1980
162 Afb. 9.1 Boekomslag Irmgard Keuns K<strong>in</strong>deren zonder land, Querido 1939 Cultuur en migratie <strong>in</strong> Nederland. Kunsten <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>g 1900-1980
Change language