3 januari 1928. Drie Surinaamse verstekelingen komen aan in ...

Gedoe
180
Vrije dans, Ausdruckstanz en plastische, ritmische gymnastiek, waren met elkaar
verstrengeld geraakte moderne stromingen. Sonia Gaskell had met geen van de
drie stromingen enige affiniteit. Zij werkte vanuit de vorm, zoals de academische
traditie het voorschreef. In Parijs, de bakermat van de academische ballettechniek,
heerste een heel ander dansklimaat dan in Nederland en Duitsland. Het academische
ballet had daar door toedoen van Les Ballets Russes een flinke duw in de richting
van de twintigste eeuw gekregen. Gaskell had van het beleid van Les Ballets Russes
geleerd dat baanbrekend werk beter niet al te revolutionair moest zijn. In de
academische ballettraditie werd en wordt aan een goede techniek prioriteit verleend,
terwijl in de moderne dans de persoonlijkheid en het engagement van de danser
belangrijker gevonden werd dan de techniek.
Gaskell vond de moderne dans voornamelijk ‘gedoe’. In 1945 verdedigde zij haar
voorkeur voor de academische taal van het ballet met de volgende woorden: ‘De
klassieke ballettechniek is geen verstarde methode, zoals men hier in Nederland
vaak meent, maar een [...] systeem van samenhangende oefeningen, die het lichaam
zijn maximum snelheid, soepelheid en sterkte moet verschaffen’ (Weetering en
Utrecht 1977, 22-23). Niet veel later zou haar opvatting bijval krijgen, maar zes jaar
eerder, in 1939, legde de moderne dans nog overtuigend meer gewicht in de schaal.
De uitwisseling tussen Nederland en Duitsland is essentieel geweest voor de
ontwikkeling van een netwerk van moderne dansers en danspedagogen. In de
periode voor de Eerste Wereldoorlog maakte Nederland kennis met de moderne
dans via rondreizende, Duitse danseressen, waarvan sommigen zich in Nederland
zouden vestigen, zoals bijvoorbeeld Angèle Sydoff en Gertrud Leistikov. De
ontwikkeling van de Nederlandse danskunst werd daardoor al vroeg in de twintigste
eeuw sterk beïnvloed door de ervaring en de kennis van buitenlandse dansers.
Later, tijdens het Interbellum, ging een generatie Nederlandse pupillen zelf naar
Duitsland om lessen te nemen bij Dalcroze, Von Laban en Wigman. Een van de
belangrijkste Nederlandse Wigman-adepten was Corrie Hartong. Zij vertrok in de
jaren twintig om aan een Wigman-instituut in Dresden te studeren. Na een gedegen
scholing in de ‘Ausdruckstanz’ en met een diploma op zak, keerde Hartong in 1931
terug naar Nederland. Zij heeft in hetzelfde jaar in Rotterdam de eerste Nederlandse
dansvakopleiding opgericht, in eerste instantie in samenwerking met de veel oudere
Gertrud Leistikov. Toen zij het echter oneens werden over de doelstellingen van de
opleiding trok Leistikov zich terug.
In dezelfde periode, slechts een jaar na de terugkeer van Corrie Hartong, vestigde
zich ook een prominente, Duitse vertegenwoordiger van de Ausdruckstanz in
Nederland. Het gaat om de eerder genoemde Yvonne Georgi die door een huwelijk
met de Nederlandse musicus, journalist en kunstcriticus Louis M.G. Arntzenius in
1932 in Nederland terechtkwam. Zij was Wigman-adept en vaste choreografe van
Cultuur en migratie in Nederland. Kunsten in beweging 1900-1980