Darwin Downloads - Uitgeverij Nieuwezijds

viii voorwoord
gunstigste geval hebben we zelfs dagelijkse verslagen van een wetenschappelijke
samenwerking. (Zie bijvoorbeeld Martin Rudwicks The
great Devonian controversy, voor een fascinerend verslag van het dagelijkse
contact tussen Sedgwick en Murchison, daterend uit de begintijd
van hun samenwerking op het gebied van de vaststelling van een
geologische tijdschaal – een rijk geschakeerd geheel, dat in een andere
tijd nauwelijks te evenaren is, zelfs niet in onze tijd van orale geschiedschrijving
waarin met nog levende personen wordt gewerkt.)
We moeten onszelf echter niet wijs maken dat brieven alles correct
of volledig weergeven. In het geheel van verborgen persoonlijke gevoelens
en motieven nemen brieven in een reeks van toenemende betrouwbaarheid
een middenpositie in: gepubliceerde boeken, brieven
en persoonlijke verslagen, en dagboeken. (Zelfs de meest vertrouwelijke
dagboeken bereiken niet altijd het ongetwijfeld denkbeeldige
ideaal van de ware nauwkeurigheid. Toen een politicus uit Washington
zich in 1993 verdedigde voor een onderzoekscommissie van de
Amerikaanse Senaat, bekende hij bewust te hebben gelogen in zijn
dagboek!) Bij Darwin, bijvoorbeeld, missen we node elk epistolair inzicht
in zijn belangrijkste intellectuele eureka, de formulering van de
natuurlijke selectie in 1838 – omdat hij dit terecht voor anderen verborgen
hield, en het daarom alleen in zijn persoonlijke krabbels noteerde.
Charles Darwin was bepaald niet de grootste stilist onder de Victoriaanse
prozaschrijvers; deze eer komt, denk ik, Charles Lyell en Thomas
Henry Huxley toe. Maar niemand kan zich waarschijnlijk meten
met Darwin wat betreft fascinatie en aantrekkingskracht – een opmerkelijk
geniale man die wel affectie moest opwekken, maar die tevens
een opvallend gecompliceerde en vaak cryptische persoonlijkheid
was, wiens tegenstrijdige verlangens en autoriteit niet onder een noemer
kunnen worden gebracht, zelfs niet na inzage in de brieven die
veel intiemer zijn dan zijn gepubliceerde werken. Bovenal heeft Charles
Darwin wellicht meer dan wie ook in de geschiedenis van de natuurwetenschappen
onze intellectuele wereld veranderd – onherroepelijk
en (ten aanzien van oude psychologische verwachtingen en
sociale tradities) uiterst pijnlijk, niettegenstaande de vreugde van zijn
geweldige inzicht. Alleen al om deze fundamentele reden vormen de
verwonderlijk expressieve en rijk gevarieerde brieven van Charles
Darwin een van de hoogtepunten van de westerse geschreven geschiedenis.