Darwin Downloads - Uitgeverij Nieuwezijds

xii voorwoord
tijdschriften, zal het algemene karakter van de Flora nooit bekend
worden & in elk geval zullen buitenlanders voor de verschillende
soorten niet kunnen refereren naar dit of dat tijdschrift’ (p. 80).
Wat betreft de geërfde basis van het gevormde karakter en intellect
dat ten grondslag lag aan zijn genialiteit en succes, kunnen we denk ik
het beste de gecompliceerdheid (en incidentele tegenstrijdigheden)
van Darwins persoonlijkheid samenvatten door te stellen dat hij radicaal
was in zijn wetenschappelijke ideeën, liberaal in zijn politieke en
sociale standpunten en conservatief in zijn persoonlijke levensstijl – dit
alles binnen de context van de sociale klasse die er zoveel toe deed, en
die zoveel mogelijk maakte in het Victoriaanse Engeland: Darwin was
een behoorlijk rijke, financieel onafhankelijke man, afkomstig uit een
plattelandsfamilie uit de betere klasse en met een onberispelijke sociale
reputatie.
Darwins intellectuele radicalisme komt het duidelijkst naar voren in
het karakter van natuurlijke selectie als een materialistische theorie
over een geschiedenis van het leven zonder merkbaar doel of noodzakelijke
vooruitgang – niet zozeer in de omhelzing van evolutie in een
of andere vorm. In een beroemde brief met een van zijn vroegste ‘bekentenissen’
, schrijft Darwin in 1844 aan Hooker: ‘ben ik er vrijwel
van overtuigd […] dat soorten (het lijkt op het bekennen van een
moord) niet onveranderlijk zijn. De hemel behoede me voor de Lamarck-nonsens
van een ‘‘neiging tot vooruitgang’’, […] maar de conclusies
waartoe ik word geleid, zijn niet zo heel erg verschillend daarvan–al
is de manier van verandering dat juist wel’ (p. 93).
Toen het moment van publicatie van de Oorsprong naderde, genoot
Darwin er nog steeds van – en nu vanuit het grotere comfort en succes
van zijn middelbare leeftijd – te shockeren, zoals in dit schertsende
commentaar aan Asa Gray in 1857: ‘Om één voorbeeld te geven, de
laatste keer dat ik mijn oude vriend Falconer zag, viel hij me zeer heftig,
doch redelijk vriendelijk aan, & zei “je zult meer schade aanrichten
dan tien andere natuuronderzoekers kunnen goedmaken”–“ik
heb gemerkt dat je Hooker al besmet & half-verknoeid hebt” (!!)’ (p.
204). Aan de ‘besmette Hooker’ schreef hij in 1858 over zijn intense tevredenheid
ten aanzien van zijn zeer grondig herziene kijk op de natuur:
‘Je kunt je niet voorstellen hoe verheugd ik ben dat het begrip
Natuurlijke Selectie zuiverend heeft gewerkt op jouw gevoelens van
onveranderlijkheid. Zodra natuuronderzoekers naar soorten kunnen
kijken alsof ze vast en zeker veranderen, wat zal er dan een geweldig