Darwin Downloads - Uitgeverij Nieuwezijds

xiv voorwoord
Darwin verafschuwde vooral slavernij en het misbruik van wetenschappelijke
bewijzen ter ondersteuning daarvan. In 1850 schreef hij
over Agassiz’ verdediging van het polygenisme – de leer dat menselijke
rassen aparte soorten vertegenwoordigen: ‘Ik vraag me af of de betreffende
vragen […] over het specifieke onderscheid tussen de rassen
van de mens, een reflectie zijn van de Colleges van Agassiz in de V.S.,
waarin hij het dogma van de verschillende soorten is blijven uitdragen,–zeer,
durf ik te stellen, ter geruststelling van de slavenhoudende
Zuiderlingen (p. 133).
Darwin steunt volgens de liberale traditie ook allerlei uiteenlopende
sociale hervormingen – waaronder de onderwijshervorming waarin
minder nadruk werd gelegd op de klassieken en op het uit het
hoofd leren (‘Wat zou het een belangrijke stap zijn als het systeem van
de eeuwige klassieken & niets anders dan klassieken zou worden afgeschaft.’
(p. 120)) en wetgeving tegen kinderarbeid. Hij uit zijn bewondering
voor het gevecht dat zijn zuster Susan voert tegen de gangbare
praktijk waarbij jongetjes als schoorsteenvegers worden gebruikt: ‘de
hardvochtige Landjonkers uit Shropshire zijn even moeilijk van houding
te veranderen als een rots. […] Je wordt er naar van als je je voorstelt
dat een van je eigen kinderen van 7 jaar gedwongen zou worden
een schoorsteen op te gaan – om maar te zwijgen over de daaruit
voortvloeiende walgelijke aandoeningen & zwerende ledematen &
volledige morele verwording’ (p. 144).
De derde factor, Darwins conservatieve levensstijl en maatschappelijke
voorkeuren, is misschien het best te zien wanneer hij als pater familias
zijn kinderen adviezen geeft. Zo houdt hij een preek tegen zijn
zoon William over het buitengewone belang van goede manieren: ‘Je
zult zeker merken dat het grootste genoegen in het leven is bemind te
worden; & dat hangt eigenlijk meer af van aangename manieren dan
van vriendelijk gedrag met ernstige en norse manieren. Je bent bijna
altijd vriendelijk, & waar het je alleen aan ontbreekt, is om dit naar
buiten toe te laten blijken. Houd er rekening mee dat de enige manier
waarop je prettige manieren kunt aanleren, is door te proberen ieder
mens te plezieren dat je na staat, je schoolkameraden, bedienden & iedereen’
(p. 141).
En hoewel Darwin in principe onderwijshervormingen ondersteunde,
kon hij er niet toe komen met zijn eigen kinderen te ‘experimenteren’.
Hij overweegt alternatieven en bezoekt zelfs een aantal
verschillende scholen: ‘We zijn op het ogenblik geheel verwikkeld in