Maritiem Zaandam - Zaans Industrieel Erfgoed

FLUITSCHIP 2/4
HET MEEST GEBOUWDE SCHIP VAN DE GOUDEN EEUW
(bron 4 en 5 tenzij expliciet anders aangegeven)
Tekening fluitschip (bron 6)
Peervorm en tol
Kenmerkend waren een rond, versierd achterschip en een invallend bovenboord, dat het
schip zijn peervorm gaf. Aanvankelijk verklaarde iedereen Liorne met zijn afwijkende schip
voor gek. Maar al snel bleek het fluitschip een succes. Bij de bouw waren minder vaklieden
nodig en door het makkelijke tuigage kon met een kleinere bemanning worden gezeild. Voor
die vorm was een belangrijke economische reden: aan de Sont (Denenmarken) werd tol
geheven. De hoogte van de Sonttol hing af van de breedte van het dek. Vandaar het smalle
dek boven het brede ruim, waardoor een maximale lading tegen een minimale tol kon worden
vervoerd. Deze manier om tol te berekenen bleef tot 1669 in gebruik. Schepen die daarna
werden gebouwd kregen een breder dek.
Eigenschappen
De vaarkwaliteit was uitstekend, het schip was stabiel, snel en wendbaar.
Meer lading kon worden vervoerd omdat de romp langer en boller was. Door de geringe
diepgang kon het fluitschip bovendien op plaatsen komen die voor andere schepen
ontoegankelijk waren. In 1671 noemde Nicolaes Witsen als lengte voor een gewone fluit 37
meter en 35 meter voor een fluit die voor de Oostzeevaart diende. Cornelis van Yk gaf in 1697
als maten op een lengte van 40 meter bij een breedte van 5,5 meter. De tuigage was gelijk
aan die van andere driemasters: een fokkenmast en een grote mast met elk maximaal drie
razeilen, een bezaanmast met een Latijnzeil en soms een kruiszeil. Bij de boegspriet werden
nog één of twee blinden gevoerd. Door het smalle dek hoefden de matrozen minder te lopen
en konden overal snel bij. Er waren daardoor minder mannen nodig en het schip kon
goedkoper varen. "Een fluitschip kon gevaren worden met 10 man (max. 12 man) met een
jongen." (bron 5a). Daardoor was het een efficiënte en goedkope vrachtvaarder. Voor de
houttransporten hadden de schepen speciale luiken in het voor- en achterschip. De lange
sparren konden dan gemakkelijk worden geladen.
11