Maritiem Zaandam - Zaans Industrieel Erfgoed

WERVEN AAN DE HOGENDIJK 2/3
Foto's van de maquette van de scheepswerven aan de Hogendijk. (bron 7)
Maquette van de werven aan de Hogendijk (bron 7)
Op basis van z'n eigen ervaringen als amateurarcheoloog en documentatie m.b.t.
opgravingen heeft Jelus Matser een maquette gebouwd van de scheepswerven aan de
Hogendijk.
Toelichting bij maquette (1/2)
01 De Hogendijk. Dit is de situatie omstreeks 1610 en de plaats waar in 1998 - '99 de opgravingen
plaats vonden. Er stonden nog weinig huizen en enige boerderijen. De daken waren nog gedekt
met riet.
Later werd dit verboden wegens brandgevaar. Dan wordt het leidekking of dakpannen.
02 Pad naar het binnendijkse land; nu de Lage Horn.
03 De hellingen. De ligging van de hellingen is gelijk aan de situatie binnen het opgravingsvlak.
De oudste (helling) datering is ca. 1580; op de maquette de meest linkse helling.
04 Houten 'scheepsbouwloods'. Hiervan zijn de funderingen op deze plaats teruggevonden. De
afmetingen van het grondvlak zijn gelijk aan die van de Waakzaamheid in Koog a.d. Zaan en van
dezelfde datering. Vermoedelijk waren deze gebouwen van gelijke vorm en constructie.
05 Schip in het eerste stadium van aanbouw. De kielbalk is gelegd, de stevens opgericht. Men is
begonnen met eerst het 'vlak' te construeren. Dat is de bodem van het schip. Voorlopig worden de
vlakplanken bij elkaar gehouden door opgespijkerde klampen. Deze worden steeds verder
vervangen door de definitieve spantdelen; de 'leggers, buikstukken en zitters'. Daarna worden de
spanten naar boven verder verlengd door 'oplangers' waarover de scheepshuid met 'huidgangen'
wordt gevormd.
06 Schip op de helling in een vergevorderd stadium van de bouw; kort voor de tewaterlating.
Zodra het schip onder de waterlijn gereed was en dus kon drijven, werd het tewater gelaten om
zo snel mogelijk de helling weer vrij te hebben voor de volgende opdracht. Het schip wordt aan
de kade verder afgebouwd.
19