ben IK in beeld?

H2 De narcistische persoonlijkheidsstoornis
Hoofdstuk 2 de narcistische persoonlijkheidsstoornis
2.1 Inleiding
De term narcisme komt uit de Griekse mythologie. Publius Ovidius (43 v. Chr. – 17 n. Chr.) heeft het
verhaal van Narcissus op schrift gesteld. Narcissus is een beeldschone jongeman, op wie iedereen
direct verliefd wordt. Door een vreemde toespeling van het lot kan hij alleen nog verliefd worden op
zichzelf. Narcissus, die zijn gezicht in het water ziet gespiegeld, wordt verliefd op zijn knappe
gezicht. Hij wordt door dit spiegelbeeld bedrogen, hij ziet alleen het volmaakte, prachtige deel van
zichzelf ("zijn ogen als een dubbele ster, zijn haar als Dionysus' lokken, zijn ivoren hals"). Zijn
achterkant en zijn schaduwzijden (zijn ware ik) blijven echter voor hem verborgen. Uiteindelijk sterft
hij, omdat hij zijn geliefde (zichzelf) niet kan bereiken (Ovidius Naso, 1993, p.79-85).
Iedereen heeft narcistische trekken om te kunnen overleven. Narcistische trekken zorgen er onder
andere voor dat iemand zichzelf de moeite waard vindt, gelooft in zichzelf en in zijn talenten, bereikt
wat hij wilt bereiken en de erkenning krijgt van zowel zichzelf als van anderen. Zondag (in Oden,
2002) meent dat mensen wel met zichzelf bezig moeten zijn, willen ze het redden in deze
maatschappij waar het individualisme hoogtij viert. Wanneer iemand 'narcistisch' wordt genoemd,
dan wordt hier een gezonde ijdelheid, ambitie en eigenliefde mee bedoeld. Narcisme kan echter ook
ongezonde vormen aannemen. Iemand is bijvoorbeeld voortdurend op zoek naar erkenning en
goedkeuring van anderen, omdat hij zichzelf anders waardeloos en leeg voelt. Of iemand voelt zich
beter en meer bijzonder dan anderen en maakt gebruik van anderen om zijn eigen doelen te
bereiken. In het laatste geval kan het zijn dat iemand voldoet aan (enkele van) de kenmerken van de
narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS).
NPS (en andere persoonlijkheidsstoornissen) werd in 1980 voor het eerst op een aparte as van de
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders III (DSM-III) beschreven. Voor de beschrijving
van de symptomen van NPS in de DSM-III is men uitgegaan van de theorieën van Kohut en
Kernberg (Kernberg, 1998; Rivas, 2001).
In dit hoofdstuk staat de narcistische persoonlijkheidsstoornis centraal. Eerst wordt een beschrijving
gegeven van de persoonlijkheid en wordt omschreven wanneer men kan spreken van een
persoonlijkheidsstoornis. Er volgt een paragraaf met de diagnostische kenmerken van NPS
uitgegaan van de DSM-IV. Vervolgens wordt een beschrijving gegeven van twee subvormen van
narcisme. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een aantal visies over het ontstaan van NPS.
6