ben IK in beeld?

H4 Muziektherapeutische behandeling van de narcistische persoonlijkheidsstoornis, een schemagerichte benadering
informatie wordt verkregen. Tijdens de observatie zou de therapeut op een aantal punten moeten
letten (Fockema Andreae, 1994, p.31-34):
− op algemene gedragskenmerken (lichamelijke gesteldheid, lichamelijke presentatie, verbale
reacties);
− op gedragskenmerken in het receptief bezig zijn met muziek (concentratievermogen,
inlevingsvermogen, herkenning) en
− op gedragskenmerken die naar voren komen tijdens het actief bezig zijn met muziek (ordening
van het muzikale materiaal, vormgeving, interactie, expressie).
Wanneer dit wordt bezien in het licht van de SGT, dan zouden de verkregen gedragskenmerken, die
naar voren komen in de muziektherapie, vertaald moeten kunnen worden naar de vroege
onaangepaste schema's en schemamodi. In dit verband is er te verwijzen naar paragraaf 4.3, waar
gekeken is naar het analoge gedrag van NPS binnen muziektherapie. Binnen muziektherapie lijken
de schemamodi (en schema's) duidelijk naar voren te komen 16 .
In de muziektherapie valt Mare op door haar uitdagende gedrag. Ondanks dat ze nog maar kort is opgenomen, neemt ze
het voortouw in veel improvisaties en laat zich duidelijk horen. Ze introduceert nieuwe ritmes (ingewikkelde contraritmes)
en nieuwe speelmanieren (gebruik van haar lichaam als instrument zoals klappen in handen en stampen met voeten).
Dit maakt de improvisatie spannend. De medespelers moeten flink wat in huis hebben, om bij haar aan te kunnen sluiten
en om de basis vast te houden. Tijdens het spel gaat ze vaak de concurrentie met de therapeut aan. Ze kan betrokken
naar anderen over komen, maar deze betrokkenheid is niet altijd invoelbaar.
Binnen de therapie lijkt ze naar voren te komen in de positie van de Zelfverheffer.
Het schema gerechtigd zijn/grandiositeit lijkt hierin het meest op de voorgrond te staan.
Gezien het voorafgaande lijkt het goed om de eerste fase te benutten als een observatieperiode
(met een duur van ongeveer 8 weken 17 ). In deze observatieperiode biedt de muziektherapeut
standaard een aantal werkvormen aan. Door werkvormen aan te bieden die zorgen voor activering
van de schema's en schemamodi is de muziektherapeut in staat om te kijken of het betreffende
schema bij de persoon wel of niet actueel is (schema-activering 18 ). Zo kan het schema
'onverbiddelijke hoge normen' uitgedaagd worden door een opdracht te geven, waarin iemand aan
bepaalde eisen zal moeten voldoen en zal het schema 'gerechtigd zijn/grandiositeit' snel naar voren
komen in samenwerkingsopdrachten 19 . Verder kan de therapeut observeren welke
gedragskenmerken hij naar voren ziet komen binnen muziektherapie (heeft de cliënt wel/geen
contact in het spel, op welke instrumenten speelt hij, doet hij wel/niet mee aan het spel, introduceert
hij nieuwe ritmes, durft hij op de voorgrond te treden, luistert hij naar anderen, kan hij zich in anderen
inleven, enz.).
16 Hierbij is enige voorzichtigheid geboden, omdat er tot heden nog geen onderzoek heeft plaatsgevonden naar het voorkomen van de
schemamodi binnen muziektherapie.
17 De duur van deze fase is gebaseerd op de praktijksituatie van de PPS.
18 Schema-activering wordt hier toegepast om de schema's te kunnen identificeren. Young noemt echter ook dat een secundair doel
het verminderen van de verschillende schemaprocessen is (zie paragraaf 3.4.2, pagina 28 en 29). Hij stelt verschillende
psychotherapeutische technieken voor, die kunnen zorgen voor schema-activering. Het bespreken van gebeurtenissen lijkt meer te
passen binnen psychotherapie. Het doen van verbeeldingsoefeningen kan muzikaal vertaald worden naar muziektherapie. De
therapeut kan aan de cliënt vragen om bepaalde gebeurtenissen, die hij heeft meegemaakt uit te spelen. Hierbij is wel op te merken
dat hiervoor een basisveiligheid bij de cliënt nodig is, die in de eerste fase van de behandeling meestal nog niet aanwezig is. Tevens
kan het laten zien en horen van kwetsbare kanten in deze fase nog te confronterend zijn.
19 Waarschijnlijk komen de schema’s ‘emotionele deprivatie’, ‘defect/schaamte’ en ‘onderwerping’ (horend bij de schemamodus het
Kwetsbare kind) nog niet naar voren in deze fase, omdat deze vaak pas in een latere fase van de behandeling zichtbaar zijn.
40