ben IK in beeld?

H4 Muziektherapeutische behandeling van de narcistische persoonlijkheidsstoornis, een schemagerichte benadering
4.2 Schemamodi van de narcistische persoonlijkheidsstoornis binnen
muziektherapie
4.2.1 Inleiding
Om een brug te kunnen slaan van de schemagerichte therapie bij NPS naar de muziektherapie lijkt
het zinvol om te kijken naar de analogie tussen NPS en muziektherapie. In het woordenboek van de
psychologie (Reber, 2000) wordt analogie omschreven als een overeenkomst, correspondentie. Een
gebeurtenis wordt analoog aan iets anders genoemd, als er een coherente overeenkomst is in
onderdelen. Smeijsters (2000) noemt dat het erom gaat de analogie tussen muzikale en psychische
processen te ervaren zonder tussenkomst van een interpreterende derde instantie. Timmerman,
Scheijtt-Holzer, Bauer & Kachele (in Smeijsters, 2000, p.255) vullen aan dat muziektherapeuten met
de veronderstelling werken dat de muzikale expressie van een patiënt en de muzikale interactie met
de therapeut de centrale persoonlijkheidskenmerken van de patiënt reflecteren. Ook Hageman (in
Smeijsters, 2000, p.254) noemt dat in een improvisatie tot uitdrukking komt hoe iemand denkt, voelt
en handelt. Hij noemt dat de bouwstenen van de muziektherapie (melodie, klank, ritme, dynamiek en
vorm) analogieën zijn van de wijze waarop we denken, voelen en handelen.
In het vervolg van paragraaf 4.3 wordt de analogie tussen NPS en muziektherapie beschreven. Om
dicht bij de theorie van Young te blijven, wordt dit gedaan vanuit de schemamodi, die beschreven
werden in paragraaf 3.3. Deze paragraaf is het resultaat van de interviews die afgenomen zijn en
van eigen praktijkervaringen. Hierbij is op te merken dat de analogie subjectief is. Zo moet de
paragraaf ook gelezen worden.
4.2.2 De Zelfverheffer
Als de improvisatie start, staat Tim op en pakt een djembé. Nadat hij even geluisterd heeft pakt hij het ritme op, dat er
gespeeld wordt. Af en toe zoekt contact met de anderen, met name met de therapeut, die op de conga's speelt. Hij daagt
haar in het spel uit. Hij lijkt tegen haar te zeggen: "Kom maar op". Het is echter zeer moeilijk om bij zijn spel aan te
sluiten. Hij bouwt het spel vol met snelle en ingewikkelde ritmes.
Dit is de bekendste modus, die iedereen voor ogen zal hebben wanneer iemand in spreektaal
narcistisch wordt genoemd. De meeste ondervraagde muziektherapeuten hadden een duidelijk
beeld bij deze modus en wisten tal van voorbeelden te noemen.
Het schema 'gerechtigd zijn/grandiositeit' werd door meerdere muziektherapeuten herkend. Iemand
lijkt een bijzondere plek in te nemen binnen de muziektherapie. “Hier ben ik”. De cliënt kan een
bijzonder spel neerzetten (bijvoorbeeld het spelen van ingewikkelde en moeilijke ritmes). De persoon
durft op de voorgrond te treden (bijvoorbeeld nieuwe manieren van spelen: klappen, stampen). Ook
wil hij aan de anderen laten horen wat hij muzikaal allemaal kan.
De cliënt gaat vaak de concurrentie aan met de therapeut en andere groepsleden. Hij neemt soms
de rol op zich van co-therapeut (deels om zelf buiten schot te blijven, deels om hier erkenning en
bewondering voor te krijgen). De cliënt heeft pit en lef en is actief aanwezig in de muziektherapie.
34