ben IK in beeld?

H3 Schemagerichte therapie
wat hij of zij wil en voelt. Eventueel kan de cliënt afwisselend zichzelf en de ouder spelen. Door
zichzelf te spelen zoals hij graag had willen reageren op zijn ouders, kan de cliënt niet anders dan
zijn overtuiging over zichzelf wijzigen (Young, 1999, p.62).
De dialoog komt uit de gestalttherapie, waarin de cliënt gevraagd wordt de verschillende kanten van
zijn Ik te spelen, bijvoorbeeld zijn ‘topdog’ en ‘underdog’, zijn agressiviteit of passiviteit of de keurige
jongen of de smeerlap (Smeijsters, 1991).
Emotionele catharsis: Cliënten met NPS dragen vaak een niet tot uiting gebrachte boosheid in zich,
gebaseerd op hun vroegere levenservaring. Deze boosheid kan onder andere worden opgeroepen
door middel van verbeeldingsoefeningen en rollenspel. Daarnaast biedt de therapeut de ruimte om
de emoties te ventileren (Young, 1999, p.62). Het afmaken van niet afgeronde zaken komt net als de
dialoog uit de gestalttherapie. Smeijsters (1991, p.24) schrijft in dit verband:
Gestalt verwijst ook naar integratie. Perls, de grondlegger van de gestalttherapie, refereert
aan de gestaltwet van geslotenheid 14 en het doel van de therapie is dan ook het tot stand
komen van een “goede gestalt”, het afsluiten van nog niet afgesloten situaties.
D) Gedragsverandering: Cliënten met persoonlijkheidsstoornissen hebben vaak diep ingesleten
gedragspatronen, waardoor verandering vaak niet of langzaam plaats vindt. Deze fase duurt om
deze reden vaak lang.
Het doel van deze fase is de gedragingen te veranderen die de schema’s bekrachtigen. De cliënt
krijgt verschillende oefeningen, die gericht zijn op gedragsverandering (waaronder sociale
vaardigheidstraining, assertiviteitstraining en systematische exposure). De cliënt wordt gestimuleerd
om de gedragingen te herkennen en te veranderen, die het schema in stand houden (zie in dit kader
de schemaprocessen). Exposure wordt bij de behandeling van angststoornissen gebruikt. Hierbij
wordt de cliënt blootgesteld aan de gevreesde situatie. De cliënt stelt een hiërarchie van
angstgevende gebeurtenissen op. Deze gebeurtenissen worden door de cliënt eerst in 'vitro' (in
verbeelding), vervolgens in 'vivo' (in de feitelijke situatie) doorlopen (Emmelkamp, Hoogduin en van
den Hout, 1990).
De cliënt leert de onderliggende kwetsbaarheid en de angst om alleen te zijn te herkennen. Iemand
wordt gestimuleerd om bijvoorbeeld juist tijd alleen door te brengen, zodat iemand de realiteit leert
zien. Iemand leert ook hoe hij kan oefenen in het geven van empathie in verschillende situaties.
Een andere strategie om gedragsverandering te bewerkstelligen is het aanbrengen van
omgevingsveranderingen, wanneer die noodzakelijk zijn. Iemand kan bijvoorbeeld worden
gestimuleerd om een andere woning te zoeken, wanneer blijkt dat de omgeving niet gunstig is voor
deze persoon.
Dit hoofdstuk heeft een beeld gegeven van de karakteristieken van de schemagerichte therapie. Het
concept "vroege onaangepast schema" stond centraal. Daarnaast werd in dit hoofdstuk de
schemagerichte behandeling in twee fasen beschreven.
In de inleiding stond dat de SGT in eerste instantie ontwikkeld is voor (individuele) psychotherapie.
De therapie wordt echter binnen sommige instellingen ook multi-disciplinair ingezet. Welke rol
muziektherapie in dit verband kan hebben, zal in het volgende hoofdstuk aan de orde komen.
14 De gestaltwet van geslotenheid verwijst er naar dat je dingen in zijn geheel ziet. Wanneer je bijvoorbeeld de vier punten van een
dobbelsteen bekijkt, zie je dit als één vorm en niet als vier individuele punten.
32