NEM 1, februari 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

de Berlijnse krant Tagesspiegel met de volgende bemoedigende woorden: ‘Met
zijn succesvol debuut heeft Benali zijn generatie een hart onder de riem
gestoken en de Nederlanders laten zien, dat ook de tweede generatie
immigranten literair succes kan hebben.’ 3 Hetzelfde emancipatorische
perspectief treft men aan in de bespreking van de roman door de Deutsche Welle,
op de radio: ‘Terwijl wij in Duitsland nog fel aan het debatteren zijn wie onder
welke voorwaarden het Duits staatsburgerschap mag krijgen, zijn onze Nederlandse
buren al een heel eind verder – hier werpen de integratiepogingen van de
tweede generatie reeds literaire vruchten af in een aan talenten sowieso al rijke
omgeving.’ Ook de topos van de verscheurdheid van de migrant is in deze
recensie te vinden, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van de ‘gespleten identiteit
van de ouders’ die ook op de zoon overgaat: ‘In de nieuwe Heimat een vreemdeling,
in de oude een exoot.’ 4 Dezelfde gedachte is ook op een eerder marginale
plek in de receptie te vinden, in de bespreking door de Dokumentationsstelle für
Islamische Kunst und Kultur. Volgens Helene Eriksen is het boek ‘een spiegel van
de spetterende multiculturele botsing van werelden die in de hoofden van de
‘buitenlander-kinderen’’ plaatsvindt, die onze medemensen zijn. Ze hangen
tussen de werelden in: veel is vertrouwd, maar nergens is men echt thuis.’ 5
Interpretaties als deze vormen echter, zoals gezegd, een uitzondering onder de
in totaal vijfendertig Duitse besprekingen van de roman.
Weliswaar gaat bijna iedere bespreking expliciet in op de biografische achtergrond
van Benali, maar dat is meestal alleen de opstap voor de constatering dat
de roman juist niet over het lijden en moeilijke conflicten tussen twee culturen
gaat. De omroep SWR constateert bijvoorbeeld naar aanleiding van het
verschijnen van de paperback-uitgave: ‘Benali vertelt van de ontmoeting tussen
Europa en de Maghreb, echter niet problematiserend en dramatisch, maar licht,
vermakelijk en met verrassende wendingen. 223 bladzijden lang puur
leesplezier!’ 6 Exemplarisch is in dit opzicht ook het weekblad Der Spiegel, dat
Benali’s manier van vertellen snel en laconiek noemt, zijn anarchistisch plezier
in taal roemt en concludeert: ‘Ook in deze herfst zullen de stands op de boekenbeurs
weer overstelpt worden met ambitieuze psychogrammen van de Duitse
jeugd tussen techniekcultus en techno-cultuur. Het fulminante verhaal van
Benali is meer en minder tegelijk: een complex verhaal over de ontmoeting
tussen Europa en Noord-Afrika.’ 7 De meeste recensies prijzen de roman
blijkbaar, omdat er geen politiek en geen loodzware problemen in voorkomen.
Christoph Amend is bijvoorbeeld in de gerenommeerde Süddeutsche Zeitung (8
september 1998) van mening dat Benali een schitterend boek zou hebben
geschreven en dweept met de schrijver: gewoon vertellen, dat kan hij, zo heeft
hij zijn boek geschreven. Dit vertelplezier wordt steeds weer aan de orde gesteld
en de term ‘fabuleren’ loopt als een Leitmotiv door veel recensies. 8 In verband
met dat ‘fabuleren’ wordt ook herhaaldelijk expliciet het nabije oosten ter sprake
gebracht. Zo kan men in Elle (oktober 1998) lezen: ‘Zo hebben ooit de oriëntaalse
vertellers gefabuleerd’ en Der Spiegel heeft het over ‘1001 fabels,
anekdotes, oriëntaalse sprookjes en occidentaalse alledaagse catastrofes’. 9
Dominant in de Duitse recensies lijkt dus juist niet de politiek, maar het
3