NEM 1, februari 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

lijker iets ontgaan. Ik bedoel dit: als extramurale neerlandici iets opmerken,
beseffen ze eerder dat iets een verandering is; maar soms weten ze überhaupt
niet dat iets voorkomt. Kortom: een boek voor iedereen.
Waar ik erg veel plezier aan beleefd heb, dat is Het groot gebarenboek der Lage
Landen, van Herman Pieter de Boer, met tekeningen van Pat Andrea. Eigenlijk
moet ik zeggen: weer veel plezier aan beleefd heb. Het Groot gebarenboek is
namelijk een herziene en vermeerderde uitgave van het Nederlands gebarenboekje
(1979) en het Nieuw Nederlands gebarenboekje (1982). Hier worden de gebaren
beschreven, en getekend, die wij dagelijks in onze gesprekken maken, soms ter
ondersteuning van wat we zeggen, soms in plaats van woorden. Bijvoorbeeld
het gebaar voor ‘getikt’ (met wijsvinger tegen het voorhoofd), voor ‘koppie
koppie’ (tikkend tegen zijkant van het hoofd), voor ‘achter de ellebogen’ (klop
klop op de elleboog), voor ‘door de vingers zien’ (hand met gespreide vingers
voor het gezicht). En zo nog vele, vele andere. Al bladerend besef je hoe veel van
dergelijke gebaren er eigenlijk zijn. En hoe bekend en algemeen gangbaar ze
zijn. Ik ken ze nagenoeg allemaal. Nee, met gebarentaal van doven heeft dit
niets te maken. Dat is inderdaad een taal. De gebaren van Herman Pieter de
Boer zijn losse gebaren, veelzeggend, niet zelden beledigend of komisch, maar
ze vormen tezamen geen taal. Wel zijn ze conventioneel; en ze worden frequent
gebruikt. Men kan feitelijk niet aan de taalgemeenschap deelnemen zonder
althans de belangrijkste te kennen. Veel van die gebaren zijn internationaal,
maar er zijn er ook die elders niet bestaan of een andere betekenis hebben.
En nu ik me toch begeef op het raakvlak van taal en cultuur, vraag ik ook even
aandacht voor de studie van Jeroen Blaak, Geletterde levens; dagelijks lezen en
schrijven in de vroegmoderne tijd in Nederland 1624–1770. Over onze geleerden en
grote schrijvers uit de 17de en 18de eeuw is dikwijls wel een en ander bekend;
maar hoe stond het met het lezen en schrijven van de gewone man en de
gewone vrouw? We weten dat een aanzienlijk deel van de bevolking inderdaad
kon lezen en schrijven, maar wat lazen ze zoal? Hoe vaak schreven ze, en wat,
en aan wie? Hadden de mensen zelf boeken, of leenden ze die? En van wie dan?
Uit de dagboeken van enkele personen uit die tijd is daarover wel wat te leren;
Jeroen Blaak heeft die gegevens in een uiterst boeiende studie samengebracht.
Niet onvermeld mag blijven dat het Belgische tijdschrift Nederlands van Nu (dat
lang geleden Nu Nog heette) vanaf zijn 51ste jaargang, d.i. met ingang van 2003,
samengaat met het tijdschrift Neerlandia van het Algemeen Nederlands
Verbond. De Combinatie heet Neerlandia/Nederlands van Nu. De redacties
blijven gescheiden, en het is ook zichtbaar welke bladzijden van Neerlandia zijn
en welke van Nederlands van Nu. Het redactieadres blijft: Peter Debrabandere,
Lotenhullestraat 74, B-9881, België (peter.debrabandere5@yucom.be)
En ten slotte kunnen weer enkele feestbundels genoemd worden. Eerst die voor
Geert Dibbets, die in Nijmegen doceerde: Bon jours Neef, ghoeden dagh Cozyn!,
77