NEM 1, februari 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

esteed aan hoe verschillende typen leergangen ‘cultuur’ opvatten en aanbieden.
Ten slotte wordt gesproken over het nut van contrastiviteit (lange tijd een vies
woord in het vreemdetalenonderwijs) in het verwerven van culturele competentie.
Alice van Kalsbeek is verantwoordelijk voor de tweede module, die wat mij
betreft het beste uit de verf komt. Deze module houdt zich bezig met de relatie
tussen taal, cultuur en denken. Hier wordt een definitie van het begrip ‘interculturele
competentie’ gepresenteerd. De module gaat onder meer in op wat de
integratie van taal en cultuur betekent voor de onderwijspraktijk. Ook hier
komen culturele verschillen en overeenkomsten aan bod.
De laatste module, van Christine van Baalen, richt zich op het normen- en
waardenaspect van cultuur, en het socialisatieproces dat de vreemdetaalleerder
doormaakt. Hierbij komen zaken als taalconventies, routines en beleefdheidsstrategieën
aan de orde. Daarnaast wordt in deze module aandacht besteed aan
de zogenaamde Natuurlijke Semantische Metataal (NSM), een verzameling van
zo’n zestig ‘universele’ begrippen die gebruikt kan worden om vrijwel elk
concept te definiëren en de definities van vergelijkbare concepten in verschillende
talen te vergelijken.
NSM is een interessant gegeven, dat in dit boek redelijk helder wordt
uitgelegd. Toch denk ik dat de gemiddelde docent, om er in de onderwijspraktijk
ook echt wat mee te kunnen, meer training nodig zou hebben. Wat dat betreft
was het misschien beter geweest om het in dit boek buiten beschouwing te laten,
en er apart aandacht aan te besteden in een andere publicatie.
Mijn enige andere punt van kritiek betreft het feit dat de cursus zich vrij
expliciet lijkt te richten op docenten die niet-moedertaalsprekers van het Nederlands
zijn. Zie bijvoorbeeld dit citaat uit de inleiding:
Het begrip ‘intercultureel’ verwijst hier naar de positie van de vreemdetaaldocent
als intermediair tussen verschillende talen en culturen (de eigen taal en cultuur,
de ‘vreemde’ taal en cultuur en cultuur van de studenten) (11).
Ook in een aantal taken komt dit vrij duidelijk naar voren, bijvoorbeeld bij de
taak gerelateerd aan de tekst over ‘leuk’ en ‘lekker’: ‘1. Zijn er culturele equivalenten
van “leuk” en “lekker” in je eigen taal?’ (40).
Nu heb ik als moedertaalspreker wellicht meer cultureel inzicht, maar na
negen jaar in het buitenland is mijn kennis vermoedelijk niet meer helemaal upto-date,
en bovendien is deze nogal eenzijdig (mijn kennis van de Vlaamse
cultuur is nog steeds tamelijk beperkt). Ook lijkt het me niet juist om te veronderstellen
dat iemand automatisch in staat is leerders te onderwijzen in interculturele
competentie, enkel en alleen omdat hij/zij in een bepaalde cultuur is
opgegroeid. Ik vermoed echter dat de auteurs het niet helemaal zo bedoeld
hebben, en dat het eerder een kwestie van formulering is. Het doet verder aan de
inhoud niets af; ook ik heb – zonder trainer! – veel van deze cursus geleerd, en
kan hem daarom van harte aanbevelen.
– Miranda van Rossum
82