NEM 1, februari 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

Ludo Beheydt
Misverstand Nederland en
Mysterie Vlaanderen
Kroniek van cultuur en maatschappij
Over Nederland bestaan niet slechts misverstanden. Nederland is een
misverstand. Het is een samenleving die al eeuwen in hoge mate
functioneert bij de gratie van genegeerde feiten, onverzoende tegenstellingen
en omzeilde confrontaties. Dat komt niet doordat Nederlanders
dommer zijn. Integendeel. Net als alle andere volkeren denken ze zelfs
stilletjes dat ze een beetje slimmer zijn dan de rest. Maar een verschil is
weer dat onze beste denkers al eeuwen uitblinken in het zaaien van
twijfel over de vaderlandse identiteit (De Gids 2004, 333).
Dit citaat is afkomstig uit het speciale nummer van De Gids, het eerbiedwaardige
tijdschrift dat al sinds 1837 bericht over literatuur, cultuur, politiek en
wetenschap in Nederland. Deze speciale aflevering die ter gelegenheid van het
Nederlandse EU-voorzitterschap in de tweede helft van 2004 tegelijkertijd in
het Nederlands, Engels, Frans en Duits verschijnt is bedoeld als een Europees
visitekaartje van Nederland. En wat een visitekaartje! Ik mag dit nummer bij alle
docenten neerlandistiek die ‘cultuur en maatschappij’ verzorgen voor buitenlanders
van harte aanbevelen. Zelden is een land erin geslaagd om door
ontkenning van alle clichés en stereotypes, de clichés en stereotypes zo sterk te
bevestigen. In een bundel die probeert alle aspecten van het Nederlandse
maatschappelijke leven te bestrijken doen auteurs van de meest uiteenlopende
signatuur een verwoede poging om telkens in een kort en snedig stukje een
onjuiste stelling over Nederland te bestrijden. Alles wat altijd over Nederland
gezegd wordt, wordt hier met klem ontkend. Daarmee wenst Nederland voor de
buitenwacht nog maar eens in alle toonaarden te ontkennen dat er zoiets zou
kunnen bestaan als een vaderlandse identiteit. Paradoxaal genoeg bevestigen ze
daarmee hun heel eigen identiteit, namelijk als dat Europese volk dat zich van
alle andere Europese volkeren onderscheidt door de ontkenning van zijn
culturele identiteit. Als De Gids de eigenheid van Nederland in de schijnwerper
wilde zetten, dan had het geen betere keuze kunnen maken. Met een op het
randje af lachwekkende arrogantie wordt alles wat over Nederland wordt
beweerd, gewogen en te licht bevonden: de spreekwoordelijke properheid, de
vredelievendheid, de homovriendelijkheid, het antikolonialisme, het poldermodel,
de progressiviteit, de eigenheid van de Nederlandse kunst. Alles moet
57