download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

250 De rekening gepresenteerd
de termijn zou uitdienen. Met betrekking tot de daaropvolgende vijf jaar (1724-28) wordt
vermeld dat de huurder de verpondingen en andere ongelden zelf diende te betalen. In geval
de huurder overleed, zou het contract onmiddellijk beëindigd worden. Kennelijk is dit
wat er gebeurde aangezien reeds in 1727 een nieuwe huurder ten tonele verschijnt. In de
laatste huurtermijn, 1727-1731, werd de woning van de landen gescheiden want zij werd tot
mei 1732 verhuurd. Ook bij deze termijn vermeldt de bron expliciet dat de huurder voor alle
ongelden moest opdraaien. 45 Ondanks het afwentelen van deze lasten moet deze boerderij
geen goudmijn zijn geweest want op 8 december 1731 verkochten de Leidse kerken al hun
bezittingen in beide polders. Met deze verkoop verdwenen de Leidse kerken als grondeigenaren
in de polder. Nadien kwamen ze ook niet langer in de rekening voor. Dat er gegronde
redenen zijn om aan te nemen dat het voor landeigenaren in de eerste decennia er bepaald
niet rooskleurig uitzag werd reeds aangestipt. In de Lisserpoel lag dit niet anders. Pachttermijnen
worden ingekort, er werd rekening gehouden met veesterfte en tot overmaat van
ramp overstroomde de Lisserpoel. Ook worden in de latere contracten expliciet de ongelden
en verpondingen op de schouders van de huurders geschoven (vrijgeld). Of dit voordien anders
was is moeilijk te achterhalen. Mogelijk ligt het aan de scribent. Maar het beantwoordt
evenwel niet aan de verschuiving van vrijgeld naar eensgeld die Van der Woude in verband
brengt met agrarische moeilijkheden. Zo zouden landeigenaren geconfronteerd worden
met enorme achterstallige betalingen en daarom de voorkeur geven aan eensgeld. 46
Aan de hand van de gegevens uit de blafferds kan worden berekend hoeveel pacht per
morgen betaald werd. Indien we dit afzetten tegen de omslag uit de polderrekeningen, krijgen
we een eerste indicatie van de financiële rendabiliteit van de polder. Hierbij zij opgemerkt
dat bij de pachtprijzen de landen van de Lisserpoel en de Roversbroek samengenomen
zijn en ten tweede wil ik er op wijzen dat de pachtprijs ook de huur van de woning bevat
– wat de resultaten in dit geval niet weinig kan beïnvloeden. Om dit laatste te verhelpen heb
ik de volgende berekening gedaan. Ervan uit gaande dat bij de verkoop in 1731 de landen van
de twee polders dezelfde intrinsieke waarde hadden, kan het aandeel van de woning in de
verkoop van het land enigszins ingeschat worden. Als deze verhouding bekend is, kan die
geëxtrapoleerd worden naar de pachtprijzen en zo bekomen we grofweg (aangezien gronden
huishuur mogelijk niet voor 100 procent gelijklopend evolueerden) de pachtprijzen voor
de gronden, die dan kan omgezet worden tot gulden per morgen. Aan de hand van de informatie
over de waarde ten tijde van de verkoop 47 kon de volgende verdeling worden vastgesteld:
het huis in de Poel vertegenwoordigde 35,8 procent van de waarde; de landen in de
Poel 44,7 procent en in de Roversbroek 19,5 procent. Rekenen we zoals vermeld de pachtprijzen
om naar gulden per morgen dan krijgen we waarden zoals uiteengezet in Grafiek 2.
In tegenstelling tot de evolutie van de omslagen is hier wel de economische conjunctuur
duidelijk zichtbaar. De stijgende trend van pachtprijzen hield aan tot 1660 waarbij het prijsniveau
in deze slordige 30 jaar zo’n 43 procent steeg. Nadien zette een daling in die eerst nog
relatief gematigd was, vermoedelijk in de hand gewerkt door de het feit dat de pachtcontracten
over een termijn van vijf jaar liepen. De overstroming van 1675 betekende de doorbraak
van de negatieve trend. De schommelingen rond 1690 zijn het gevolg van administratieve
strubbelingen want in werkelijkheid bleef de pachtprijs ongewijzigd. Nogmaals wil ik
45 GL, NHK, inv. nr. 724.
46 Van der Woude, Leven met geschiedenis, 328.
47 De Lisserpoel bracht 3300 gulden op, de bezittingen in de Roversbroek 802.