download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Rendabiliteit van buitengronden 291
had zelfs nog de omslag, welke aan de ingelanden per morgen land werd opgelegd verlaagd.
Pas tijdens de daadwerkelijke bekading van het gors verhoogde men de omslag van ƒ1,60
naar ƒ8,40, hetgeen bijna een vervijfvoudiging was. Direct na de bedijking werd de omslag
voor het daarop volgende jaar gehalveerd. Dan blijkt het nieuw bekade gors een naam te
hebben gekregen: Vredepolder. 46
Naast de kosten leverde deze meteen al enige baten op, en wel ruim dertien procent van
de totale inkomsten van dat boekjaar! En daar was het de ingelanden om begonnen. Volgens
Van Konijnenburg is het dijkherstel (en dus ook dijkaanleg) en dijkbeheer onderworpen aan
de onverbiddelijke wetten van de economie. Lastenverhoging van de polder dient zijns inziens
dan ook gepaard te gaan met waardestijging van de gronden of een inkomstenverhoging
door een vermeerderde opbrengst. 47 Het lijkt opmerkelijk dat de ingelanden juist in die
periode in een buitenpolder hebben geïnvesteerd. De Vries en van der Woude laten in hun
economisch historisch overzicht zien dat juist vanwege de seculiere stagnatie (economische
depressie, bevolkingsdaling, desurbanisatie en prijsdalingen) er in 1665-1740 een daling
was in de investeringsquote en dat er beduidend minder bedijkingen zijn gerealiseerd, zowel
in de Republiek als geheel als in Zuid-Holland. 48 Er was wel een overschot aan kapitaal
maar tevens een gebrek aan verantwoorde investeringsmogelijkheden. Pas na 1750 werd de
economische situatie in het westen van Nederland (en met name in de gebieden rondom
Rotterdam en Dordrecht) weer wat gunstiger. 49 Dit nadat vanaf 1740 het agrarisch prijspeil
weer begon aan te trekken. 50 Toch is het minder opmerkelijk dan het lijkt. In de 18de eeuw
was er wel sprake van een achteruitgang in de industriële handelsbalans, maar deze werd
door de agrarische (export-) productie gecompenseerd. 51
De bekading van de Vredepolder had kennelijk zoveel aandacht en geld gekost, dat dit ten
koste was gegaan van de waterkeringen van de Zuidpolder. Een hoge vloedgolf in 1715 toonde
aan dat de waterkeringen moesten worden verhoogd. Naast de verhoging van de Zeedijk
diende men ook in de nieuwe Vredepolder herstelwerkzaamheden te verrichten. Het polderbestuur
had dus wederom geld voor extra investeringen nodig, waarna de omslag in een
boekjaar weer werd verdubbeld. Toen pleegde men de eerste en kennelijk de meest noodzakelijk
geachte verhogingen van de waterkering. In de daarop volgende twee boekjaren volgden
de tweede en derde ronde van verhogingen. Deze werden van minder belang geacht, zodat
men de omslag terugbracht op drie pond.
Het polderbestuur van de Zuidpolder werd geconfronteerd met terugkerende kosten
wegens het herstel van schade aan de kade van de Vredepolder. Om dit soort schadeposten
te beperken, had men aanvankelijk een onderhoudscontract opgesteld, waarbij men 95
pond per halfjaar betaalde. In 1723/24 volgde voorlopig de laatste ronde van drastische verbeteringen
door de kade van de Vredepolder aanzienlijk te verzwaren en te verhogen, waarna
de onderhoudscontracten kwamen te vervallen.
46 In 1713 kwam een einde aan de Spaanse Successie oorlog (1702-1713) waarbij de vrede is vernoemd naar de plaats van
ondertekening van het vredesverdrag: Utrecht.
47 W. van Konijnenburg, Het bestuur onzer waterschappen, 53-54.
48 De Vries en Van der Woude, Nederland 1500-1815. De eerste ronde van moderne economische groei (Amsterdam 1995) 50-51.
49 De Vries en Van der Woude, De eerste ronde, 93 en 105. Elders wordt zelfs vermeld dat in Rotterdam de ontstedelijking uitblijft.
Van der Ven, Leefbaar laagland, 119.
50 De Vries en Van der Woude, De eerste ronde, 136 en 270.
51 Van Zanden en Van Riel, Staat, instituties en economische ontwikkeling, 39.