download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

De financiering van een droogmakerij 217
Teruggave van omslagen
Bij het sluiten van de rekening in oktober 1634 was het gehele oppervlak van de toekomstige
polder, op tien morgen na, onder geïnteresseerde investeerders verdeeld. Uit de notulen van
de vergaderingen van hoofdingelanden kan niet worden opgemaakt waarom de bedijkers
deze laatste tien morgen in het bezit van de polder hebben gehouden. Zoals hiervoor uiteengezet
was de belangstelling voor grond in de nieuwe polder groot en het zou dus weinig
moeite hebben gekost om ook deze laatste stukken grond van de hand te doen. Het antwoord
moet waarschijnlijk worden gezocht in de uitkomst van nieuwe en nauwkeuriger metingen
van de polder. In opdracht van de bedijkers had de landmeter Baert Claesz. in de strenge winter
van 1633/34 gebruik gemaakt van het bevroren oppervlak van het reeds bijna geheel omdijkte
meer en met behulp van de meetketting metingen over het ijs kunnen verrichten. 42 Zijn
meetgegevens duidden op een aanzienlijk kleiner oppervlak dan de vroegere metingen vanaf
het vaste land hadden gesuggereerd. Het oppervlak binnen de ringdijk bleek slechts 6090
morgen groot, wat neerkomt op een benedenwaartse bijstelling van ruim zes procent. De
uitkomst van de nieuwe metingen moet de bedijkers onaangenaam hebben verrast. Het lijkt
aannemelijk dat men in de loop van 1634 al wist dat het te verkavelen oppervlak kleiner zou
uitvallen dan oorspronkelijk gedacht en dat men dus met een tekort aan kavels te maken zou
krijgen. De tien morgen die ‘de polder in t gemeen toebehoorde’ werden niet meer uitgegeven
en er werden dus ook geen omslagen over ontvangen, maar bij de opgaaf van de inkomsten
in de eerste twee rekeningboeken werd daar geen rekening mee gehouden. Er werd nog
steeds een bedrag aan ingevorderde omslagen geboekt overeenkomend met een polderoppervlak
van 6500 morgen. Wel werd door de hoofdingelanden op 5 oktober 1634 besloten ‘de
omslagen van tien morgens water de vordering overschietende wederom te brengen in uitgeve’.
43 In totaal werd zo 2700 gulden aan omslagen teruggeboekt als ‘ander uitgeeff ter saecke
van morgentaelen hiervooren in ontfangh verantwoord’. 44 Na de verkaveling, toen men
als grondslag voor de omslagen uitging van nog slechts 6090 morgen, verviel vanzelfsprekend
de noodzaak hiertoe. De tien morgen waren ‘bij de verkaveling gesmolten’. 45
De in reserve gehouden tien morgen waren verre van voldoende om het na de metingen van
Baert Claesz. naar voren gekomen tekort aan grond te kunnen opvangen. De participanten
hadden met elkaar recht op in totaal 6490 morgen grond, maar bij de verkaveling zouden er
slechts 6090 morgen te verdelen zijn. Men zat dus met een probleem. De hoofdingelanden
besloten op 6 augustus 1635 ‘tot coopinghe van de morgentaelen die inde polder tekort komen’.
46 Een aantal van de voornaamste investeerders werd waarschijnlijk benaderd met de
vraag of zij bereid waren van een deel van hun investering in de polder af te zien. Uit het overzicht
in het tweede rekeningboek blijkt dat deze aanpak heeft gewerkt. Twaalf investeerders,
waaronder de stad Alkmaar, deden afstand van in totaal 395 morgen grond. 47 Zij werden gecompenseerd
voor alle tot op dat moment geheven omslagen en ontvingen daarboven nog 40
gulden per morgen. 48 Deze handelwijze was voldoende om aan de rechten van de overige in-
42 In 1635 verscheen de na de metingen in december 1633 vervaardigde manuscriptkaart van Baert Claesz.: ‘Caerte van die
Schermeer, sulcx die inden jaere 1633 in de maent december oover het ijs is gemeten en bevonden, ...’. Deze kaart bevindt
zich in het RAA.
43 RAA, AWS inv. nr. 44, 5 oktober 1634.
44 RAA, AWS inv. nr. 384, f. 414 en inv. nr. 385, f. 672.
45 RAA, AWS inv. nr. 385, f. 672.
46 RAA, AWS inv. nr. 44, 6 augustus 1635.
47 RAA, AWS inv. nr. 385, f. 580.