download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

De rekening gepresenteerd 255
Besluit
Met dit artikel wilde ik een bijdrage leveren aan de zoektocht naar het antwoord op de vraag
of en zo ja, in welke mate droogmakerijen een rendabele investering waren. In bredere termen
gesteld kan dezelfde werkwijze uitgebreid worden naar andere types polders en in een
ander tijdskader dan de vroege 17de eeuw en zo een bijdrage leveren aan de studie van verschillende
economische ontwikkelingen, in het bijzonder de evolutie van grondbezit en
grondgebruik. Dit opent tevens de weg naar een ruimer debat rond thema’s als la trahison de
la bourgeoisie, conspicuous consumption en destructive entrepreneurship zoals Noordegraaf terecht
opmerkte. 59 Dit idee zou doorgetrokken moeten worden door de studie te richten op verschillende
tijden, ruimtes, economische activiteiten en sociale bevolkingslagen, en zich niet
alleen tot Noord-Hollandse droogmakerijen te beperken, hoewel het zondermeer begrijpelijk
is dat juist daar dit onderzoeksveld zijn oorsprong vond. Door deze verbreding kan meer
inzicht verkregen worden op de rendabiliteit van de waterstaat in zijn geheel, a fortiori wanneer
deze in een breed maatschappelijk perspectief wordt geplaatst. Dit zou een heuse
meerwaarde geven aan soortgelijke onderzoeken.
In bovenstaand exposé heb ik getracht de betrouwbaarheid van bronnenmateriaal en de
daaruit voortvloeiende resultaten te schetsen door met name uitgebreid en gedetailleerd op
methodologische aspecten van dergelijk onderzoek in te gaan. Terecht mag het onderzoek
naar deze fenomenen als ‘priegelwerk’ omschreven worden, althans wanneer daarbij gedoeld
wordt op de vele noodzakelijke bewerkingen van het bronnenmateriaal. Een uitgekiende
methodologie zal bij dergelijk onderzoek steeds op maat van de specifieke casus gemaakt
moeten worden. Niettemin hoop ik met dit artikel enkele algemeen toepasbare
methodologische mogelijkheden te hebben geëxploreerd en hiermee de waarde van dit
onderzoeksveld te hebben aangetoond.
Een definitief antwoord op de onderzoeksvraag naar de eventuele rendabiliteit is (nog)
niet te geven. Vooreerst dienen meerdere casussen aan een soortgelijke analyse te worden
onderworpen zodat algemenere uitspraken op basis van onderlinge vergelijkingen mogelijk
worden. Ten tweede is gebleken dat hoe dan ook de nodige foutenmarges moeten worden
ingecalculeerd. Niettemin kan als voorlopige conclusie worden gesteld dat het heel goed
mogelijk is dat op korte termijn jaarlijkse winstmarges mogelijk waren en waarschijnlijk
zelfs gerealiseerd werden, zeker in de periode 1645-1665 en zeer waarschijnlijk ook wel in
de jaren 1700-1720. Daartegenover staat dat het initiële investeringsniveau zo hoog lag dat
het enige tijd duurde voor de geïnvesteerde som terugverdiend was. Hetzelfde geldt ook
voor overstromingen, al hangt daarbij veel af van de omvang van de catastrofe. Kleine doorbraken
bleven misschien wel beperkt in economische termen, maar wanneer een volledig
nieuwe droogmaking of herdijking aan de orde was, kon dit wel even anders liggen. Het
voorbeeld van de Heerhugowaard laat zien dat ook tijdgenoten dit niet ontgaan moet zijn.
Het is dus maar zeer de vraag of droogmakerijen op lange termijn als winstgevende belegging
bestempeld kunnen worden, ook al lagen in jaren van hoogconjunctuur de baten structureel
boven de kosten. Met deze hypothese sluit ik dit artikel af, in de hoop dat ze verder
verfijnd, uitgewerkt, getoetst of zelfs weerlegd mag worden.
59 Noordegraaf, ‘Droogmakerijen en bedijkingen’ (zie ook: http://cf.hum.uva.nl/geschiedenis/publicaties/droogmakerijen
– Bijlage 41).