download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

ouwdelen met machines erin bestaat, lijkt het
gemaal Lely zelf wel een machine. Het witte
kubistische betonnen gebouw, dat in de jaren
1928-29 tot stand kwam, was voor zijn tijd erg
modern. Lely was één van de eerste electrische
gemalen. De stroom werd met hoogspanningskabels
vanaf het vasteland de zuidgevel
in geleid. Speciaal voor de stroomvoorziening
werd bij de drooglegging van de Wieringermeerpolder
een nieuwe bovengrondse hoogspanningsleiding
van Oterleek naar Medemblik
gelegd.
De keuze voor een elektrisch gemaal was
niet vanzelfsprekend. In 1914 werd nog
overwogen de gehele Wieringermeerpolder
te bemalen met één stoomgemaal bij Medemblik.
De Zuiderzeeraad, een adviesraad
voor de Zuiderzeewerken, had een voorkeur
voor meerdere gemalen en het gebruik van
electriciteit. Zij zag twee voordelen van de
bouw van een electrisch gemaal in de Wieringermeer:
de bouw zou kunnen leiden tot
een betere exploitatie van het nieuw opgezette
Provinciaal Electriciteitsbedrijf Noord-
Holland, en tot een versnelde aansluiting
van de Wieringermeerpolder op het elektriciteitsnet.
Uiteindelijk werden er twee gemalen
gebouwd: het dieselgemaal Leemans
bij Den Oever op het eiland Wieringen, en
Lely. Ingenieur D. Roosenburg, die in 1928
was aangesteld als esthetisch adviseur voor
de Zuiderzeewerken, tekende voor de vormgeving
van beide gemalen. Hij zou later ook
de heftorens van de uitwateringssluizen in
de Afsluitdijk vormgeven.
Het gemaal werd in zee gebouwd. Aanvankelijk
verliepen de werkzaamheden aan
de Afsluitdijk en de Wieringermeerpolder
gelijktijdig. De eerste vier jaar van de jaren
’20 werden besteed aan het maken van een
tweeënhalve kilometer lange dijk tussen het
eiland Wieringen en het vasteland. Op 25
mei 1926 kwam de drooglegging in een
stroomversnelling, toen er een wet werd
aangenomen die de uitvoering van de Zui-
medemblik, stad van water en stoom 309
derzeewerken moest versnellen. De drooglegging
van de Wieringermeerpolder zou
niet meer wachten op de afronding van de
Afsluitdijk. Dit betekende dat de Wieringermeerdijk
hoger moest worden dan de dijken
van de latere IJsselmeerpolders, omdat zij in
haar eerste levensjaren nog het zeewater
moest keren. In 1927 begonnen baggerwerktuigen
met het maken van de polderdijk
en de ringdijk. Vanaf Medemblik leidde de
nieuwe dijk met spoorrails erop naar een
werkpolder met een ringdijk erom. In de
werkpolder zou het gemaal verrijzen.
Toen de werkpolder op 20 maart 1928
droogviel, werd direct begonnen met de
werkzaamheden door de Amsterdamse aannemingscombinatie
N.V. Aannemingsmaatschappij
voorheen Hillen & Roosen en
Betonbouw ‘Trio’. De eerste paal werd op 6
april geslagen, en vijf maanden later zaten
alle 1500 palen erin; twee maanden eerder
dan gepland! Vanwege de goede en vooral
snelle resultaten van de aannemerscombinatie
werd ook de rest van de opdracht aan
hen gegund. Eind 1929 was het gemaal
klaar, en werd begonnen met het wegbaggeren
van de dijk van de werkpolder. Toen
stond het gemaal rondom in het water te
wachten op de voltooiing van de Wieringermeerdijk.
Al tijdens de bedijking waren er
onder water kanalen gegraven, die het water
bij de zakkende waterstand zouden afvoeren
naar de gemalen. Op 10 februari 1930
Afb. 3. Gemaal Lely