download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

184 Het verveningsbeleid van de abdijen in de late middeleeuwen
Schakenbos
2
NOORDZEE
.
. 1
Lisse.
. .
Langeveld
Leeuwenhorst
.
Rijnsburg
Stompwijk
3
Delft
Warmond
Leiden
Leidse meer
. .
. .
. .
.
Wilsveen
Rotterdam
Hazerswoude
Aalsmeer
Calveslo
Rijnsaterwoude
Hogeveen
5
Vrouwenveen 4
Gouda
Kaartje van het zuidwestelijk deel van Holland aan het begin van de zeventiende eeuw,
overgetekend naar G. Mercator, Atlas, ed. 4, 1611
De veengebieden van abdij Rijnsburg zijn: 4=Vrouwenveen en 3=Stompwijk-Wilsveen
De veengebieden van abdij Leeuwenhorst zijn: 1=Langeveld-Duinschoten; 2=Schakenbos
en 5=Hogeveen
Afb. 1. Kaartje van het zuidwestelijk
deel van Holland aan
het begin van de 17de eeuw
overgetekend naar G. Mercator,
Atlas, ed. 4, 1611.
De veengebieden van abdij
Rijnsburg zijn:
4 = Vrouwenveen en
3 = Stompwijk-Wilsveen
De veengebieden van abdij
Leeuwenhorst zijn:
1 = Langeveld-Duinschoten
2 = Schalkenbos en
5 = Hogeveen
bij andere werkzaamheden zoals hooien en maaien van koren of mosterdzaad. Leeuwenhorst
dolf aan het begin van de 15de eeuw in tveen (zonder de plaats noemen), in het midden
van de 15de eeuw in het Schakenbos ten noorden van Leidsendam dicht bij de rivier De Vliet
en later ook tussen de strandwallen in het Langeveld en in het Langevelder Duinschoten ten
noordwesten van Noordwijkerhout (zie Afb. 1). 12 In de locaties Schakenbos, Langeveld en
Duinschoten ging het waarschijnlijk om bosveen en mogelijk zegge-elzenveen, na afsluiting
van het zoute water door de jonge duinen vanaf circa 5000 v. Chr. gevormd door voedselrijke
waterstromen. Dit laagveenkussen moet tot de grondwaterspiegel slechts dun zijn
geweest. 13 Op het laagveen zal zich vermoedelijk ook enig hoogveen hebben gevormd. In de
rekeningen is weinig te vinden over het graven van afwateringen. De abdij groef wel sloten
aan het begin van de 15de eeuw in tveen. Ook groef de abdij later grenssloten in Roversbroek
ten zuidoosten van Lisse en noordoosten van Sassenheim, waar de abdij een uithof bezat.
Waarschijnlijk betrof dit akkerland dat weliswaar veenachtig was, want het bij het graven
van sloten gewonnen veen werd als turf gebruikt, maar er zijn geen aanwijzing dat men in
dit gebied verveende. 14 Het uitdiepen van bestaande sloten, het sloeten, was een activiteit die
naar het voorschrift van het hoogheemraadschap moest gebeuren en die onder de landbouwwerkzaamheden
in de rekeningen genoemd wordt. In de 16de eeuw dolf abdij Leeuwenhorst
ook turf uit het hoogveengebied rond Hogeveen onder Hazerswoude. Dit veen werd
waarschijnlijk verworven uit het bezit van haar rentmeester Jan van Water. 15
12 Zie ook J. Buis, Historia Forestis. Nederlandse Bosgeschiedenis I en II (AAG bijdragen 26 en 27, Wageningen 1985) 14, 15, 348.
13 Pons geeft voor het laagveen een dikte van minder dan een halve meter boven het gemiddelde waterpeil. Hij geeft voor de
dikte van het veen achter de kust 1-3 meter boven het waterpeil met totale veendikten van 4 meter (en maximum van 10
meter) en verder weg minder dan een meter boven het waterpeil. Zie L.J. Pons, ‘Holocene peat formation in the lower
parts of the Netherlands’, J.T.A. Verhoeven (eds.), Fens and Bogs in the Netherlands: Vegetation, History Nutrient Dynamics and
Conservation (Dordrecht 1992) 65-66.
14 NA, Archief Leeuwenhorst, inv. nrs. 87 (1482) en 89 (1484).
15 In de rekening van 1494/5 staat: Soe heeft mijn vrou doen delven 50 dachvelt turfs vyt die veen die gecomen is van Jan van Water. Zie