download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Het verveningsbeleid van de abdijen in de late middeleeuwen 197
veld. 66 Ook de scoevel werd als eenheid gebruikt en dit komt overeen met een half dagveld.
Kennelijk werd elk dagveld in twee stapels op het land weggezet.
De veenlieden verdienden per dag voor het delven drie stuivers en de oplegger soms een oort
( 1 /4 stuiver) meer, terwijl voor wyskenen en stuycken drie stuivers per dagveld werd betaald en voor
scoevelen twee stuivers. Het veen werd meestal met schuiten aangevoerd naar ter Lee opte hove, de
abdij. Bij dit vervoer waren vele veenarbeiders betrokken. In 1490 werden twaalf arbeiders ingeschakeld
om de 55 dagvelden turf naar het hof te brengen. Per dagveld werd toen zeventien
tot 24 stuivers betaald voor het vervoer. Voor de achter de abdij gelegen venen was dit zeven
stuivers. Ook werd vandaar turf per wagen aangevoerd. Uit een post in de rekening blijkt dat
het wyskenen mogelijk dichterbij de graaf gebeurde dan het scoevelen. Het opstapelen gebeurde
vermoedelijk dichterbij het vaarwater: de voirs 36 dachvelt turfs te menen van der schoevelyg vant dachvelt
16 1 /2 st. ende een oert noch doen menen 17 dachvelt van de wyssken van t dachvelt 18 st. 67
In Tabel 1 zijn de kosten per dagveld weergegeven. De kosten voor delven, opmaken en vervoeren
waren aan het begin van de 15de eeuw aanmerkelijk hoger door het hogere arbeidsloon.
Het arbeidsloon in de jaren 1410 was 7,5 á acht groten tegen 5 1 /3 groten in 1429/30 en
zes groten in 1447 en later. 68 De totale kosten bleven vrijwel constant tussen 1450 en 1540, en
dat betekent dat de lonen op het platteland ook constant waren. 69 Er zijn enkele waarden die
tien stuivers lager liggen en dat betreft mogelijk turf gewonnen vlakbij de abdij, waardoor de
vervoerskosten lager uitkwamen. Overigens valt op dat de herkomst van de turf verder niet of
nauwelijks verschil uitmaakt. Voor een dagloon van drie stuivers waren zes mandagen nodig
om een dagveld ofwel zes last te vervoeren. Voor de abdij Leeuwenhorst was de gemiddelde
belading van de schepen 3,5 last. Dus als men met twee man (indien gejaagd moest worden)
voer waren er bijna twee dagen nodig voor het transport uit het veen inclusief laden en lossen
en als men alleen voer vier dagen. Voor de abdij Rijnsburg was de gemiddelde scheepsbelading
vijf last. Exclusief de grote schepen, de ponten, komt de gemiddelde scheepsbelading
uit op 3,3 last. In de rekeningen van de abdij Rijnsburg treft men ook nog scepen van Hasertswoude
aan, waarvan het draagloon één derde hoger lag en dus één derde meer konden laden
dan een klein schip. Het Hazerswoudse type schip kon vier last of iets daarboven meenemen.
Een ponte had een ladingsvermogen van acht last en een schouw nauwelijks twee last.
De kosten voor het delven varieerden slechts in beperkte mate. De daglonen zijn over de
gehele periode vrijwel gelijk gebleven (circa drie stuivers per dag). In 1472 werd het delven
met vijf man gedaan in plaats van het meer gangbare aantal van vier á vierenhalf man per
dagveld. De variatie in de kosten van drogen en stapelen zit voornamelijk in de kosten voor
het wel of niet op scoevel zetten. Kosten voor andere werkzaamheden hebben betrekking op
arbeid om het waterpeil te verlagen of voor het sjouwen. De kosten voor het vervoer waren
uiteraard afhankelijk van de afstand van het veen tot de abdij. De vervoerskosten hakten er
sterk in. Voor de verder afgelegen venen waren deze net zo hoog als de kosten voor het maken
van droge turf.
66 Verdam, Middelnederlandsch woordenboek, geeft voor een scoft een vierde deel van een werkdag. Uit berekening van de kosten
van een dagveld en de uiteindelijk betaalde som kom ik echter op een derde deel van een werkdag.
67 NA, Archief Leeuwenhorst, inv. nr. 105 (1500).
68 NA, Archief Leeuwenhorst, inv. nrs. 18-146, van 1410-18 onder Van turf delven en menen, 1436-1499 Turfdelvers senne maddes
korn maddes ende turf mennen en iets dergelijks, vanaf 1500 onder Vuyr ende licht.
69 Noordegraafs studie over lonen en prijzen laat zien dat omstreeks 1540 de lonen begonnen te stijgen door de stijging van
de vraag naar arbeid. Zie L. Noordegraaf, Hollands welvaren. Levensstandaard in Holland 1450-1650 (Bergen 1985) 86-93.