download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

‘Een droevig noodlot’ 263
1733 ernstig bedreigd door de golfslag van het Poelwater. De palen raakten los waardoor de
grond wegspoelde. Na een inspectie door de schout van Zevenhoven en de stadstimmerman
van Haarlem werd de zaak voorlopig weer hersteld door het aanbrengen van puin. Wel
moest de stad Haarlem, als ambachtsheer, zes schepen puin ter beschikking stellen. Waarschijnlijk
had het ambacht voor dergelijke uitgave geen geld meer in kas. 10 Dat de kosten
enorm waren blijkt onder meer uit het feit dat in Zevenhoven tussen 1735 en 1745 door particulieren,
de polder en het ambacht het bedrag van ruim 14.219 gulden was betaald aan heiwerk,
hout, zand, rijshout en arbeidslonen om de dijk en de huiserven tegen de golfslag te
beschermen. Het ambachtsbestuur van Zevenhoven verzocht vermindering van verponding
zodat de inwoners geld beschikbaar kregen om de dijken te verbeteren en hun huiserven te
beschermen. Het verzoek werd in oktober 1748 toegestaan. De inwoners kregen gedurende
vijftien jaar vrijstelling van belasting om te voorkomen dat de ambachten ‘het zelve droevige
noodlot zouden ondergaan’ als Schoot. 11 Na meer dan een halve eeuw sprak de ondergang
van dat ambacht dus nog zeer tot de verbeelding.
Het ambacht Schoot
De oudste landkaarten die een beeld tonen van de Rijnlandse veenambachten tegen de grens
met het Utrechtse gebied, laten de ligging van Schoot zien. Het ambacht werd aan de noordkant
begrensd door Nieuwveen, aan de oostkant door Zevenhoven en aan de westkant door
Ter Aar. Ook de zuidkant grensde voor het grootste gedeelte aan dit laatste ambacht terwijl
het resterende gedeelte aan Nieuwkoop grensde. Schoot had een vrijwel rechthoekige vorm
en had volgens een in 1542 uitgevoerde meting een oppervlakte van 523 morgen en 150 roeden.
In de omslagen van het graafschap Holland en het Hoogheemraadschap van Rijnland
werd Schoot aangeslagen voor een oppervlakte van 481 morgen. 12 Over de oorsprong van
Schoot is weinig bekend. Dit is niet alleen veroorzaakt door het ontbreken van de archieven
van Schoot. Schoot wordt ook zelden genoemd in archiefbronnen waarin dat wel verwacht
zou kunnen worden. Zo ontbreekt een vermelding van het ambacht in de Enqueste van 1494
en in de Informacie van 1514 terwijl de omringende ambachten wel worden genoemd. Een enkele
keer wordt fragmentarisch iets van Schoot vernomen. Zo vermelden de rekeningen van
het bisdom Utrecht bijvoorbeeld dat het ambacht Scoet in 1427 en 1428 een bedrag van
zestien schilden opbracht tot afkoop van brandschatting voor een jaar. 13
Het ontbreken van meer gegevens heeft wellicht ook te maken gehad met het feit dat in
Schoot nooit een kerkgebouw heeft gestaan. De inwoners van Schoot behoorden kerkelijk
tot Nieuwveen. Waarschijnlijk voor 1306 stond daar al een kerkje dat in 1349 werd vervangen
en waarbij tien jaar later een toren werd gebouwd. Het kerkgebouw was gewijd aan Sint
Anna. Twee eeuwen later, in 1559, werd dit gebouw vervangen door een nieuwe kerk. Dit
kerkgebouw kreeg een andere schutspatroon. Sint Anna werd ingeruild voor Sint Nicolaas.
De oorzaak van deze verandering wordt door sommige auteurs verklaard door de opkomst
van Nieuwveen, dat de heilige Nicolaas als schutspatroon had, en de neergang van Schoot. 14
De reformatie bracht een tweedeling in de kerkgang van de bewoners van Schoot. Het
10 J.J. Roovers, Vertellingen over Nieuwveen, (Alphen aan den Rijn 1972) 25.
11 Archief van het Hoogheemraadschap van Rijnland (HHRS); Oud Archief van Rijnland (OAR), inv. nr. 5946 rekest d.d. 13
september 1746, met bijlagen.
12 HHRS; OAR, inv. nr. 6765.
13 K. Heeringa (uitg), Rekeningen van het bisdom Utrecht 1378-1573 (Utrecht 1926) 241,299, 322, 323.