de basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld - Onderwijsraad

De raad was van mening dat de centrale, wettelijke doelstellingen van de basisvorming in
onvoldoende mate zijn en worden gerealiseerd. 5 Dit wordt veroorzaakt door een complex
geheel van factoren, dat is terug te voeren op de wijze waarop de wet tot stand is
gekomen, het algemene karakter van de doelen, verschuivingen in doelen, de beperkte
operationalisering, ongunstige omstandigheden tijdens de invoering en een geleidelijk
veranderende maatschappelijke en beleidsmatige context. 6
De raad heeft de doelen in zijn vorige advies over de basisvorming uitvoerig besproken
en van commentaar voorzien. Zijn conclusies worden hieronder kort weergegeven.
Achtereenvolgens passeren de volgende doelstellingen de revue:
a Algehele verhoging van het peil van het jeugdonderwijs
b Modernisering
c Harmonisering
d Uitstel van definitieve studie- en beroepskeuze
e Versterking van het beroepsvoorbereidend karakter van het beroepsonderwijs.
Algehele verhoging van het peil van het jeugdonderwijs
In het werkdocument Achtergronden van de basisvorming werd aangegeven dat het bij
de invoering van de basisvorming heeft ontbroken aan een heldere operationalisering
van deze doelstelling. De verhoging van het peil van het onderwijs werd zowel breed (in
de zin van verdieping, verbreding en modernisering van het onderwijs en een toegenomen
participatie van leerlingen) als smal (verbetering van bepaalde leerlingprestaties)
opgevat. De raad stelde vast dat deze doelstelling een hoog ambitieniveau heeft, zonder
dat sprake is van een duidelijke instrumentatie. De inspectie concludeerde dat de
prestaties en het rendement van het onderwijs iets verbeterd zijn sinds de invoering van
de basisvorming. Wordt naar de doelstelling in bredere zin gekeken, dan is het beeld
meer diffuus.
Modernisering van het onderwijs
De raad oordeelde dat het proces van modernisering van het programma langzaam op
gang begint te komen. Verbreding door invoering van nieuwe vakken en meer vaardigheidsgericht
onderwijs hebben meer accent gekregen. In de uitvoering krijgt echter nog
vaak het cognitieve accent door exameneisen van de oude programma’s, door tijdgebrek,
door onbekendheid met de nieuwe onderwijsvormen, enz. De vernieuwingen op dit vlak
beginnen, mede als gevolg van de ontwikkelingen in de bovenbouw van het voortgezet
onderwijs, op gang te komen. Vernieuwingen op dit gebied vergen visie en beleid, zowel
op het niveau van de sectie als het schoolniveau. De overladenheid van het programma
en het ontbreken van tijd voor overleg en schoolontwikkeling vormen belangrijke
belemmeringen voor de verdere ontwikkeling van deze doelstelling.
5 In de considerans van de wet op de basisvorming staan de volgende centrale doelstellingen
opgenomen:
1 een algehele verhoging van het peil van het jeugdonderwijs;
2 uitstel van het moment van de verplichte studie- en beroepskeuze;
3 versterking van het beroepsvoorbereidend karakter van het lager beroepsonderwijs
Gesteld wordt dat het met het oog op het realiseren van de eerste twee doelen nodig is:
- het onderwijsprogramma voor de eerste leerjaren te moderniseren;
- het onderwijsprogramma gedeeltelijk te harmoniseren tot één basisvorming voor alle leerlingen en
kerndoelen in te voeren voor het basisonderwijs en de basisvorming.
6 De raad heeft de totstandkoming van de basisvorming en het implementatieproces uitvoerig geanalyseerd
in het werkdocument Achtergronden van de basisvorming (2000).
De basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld 11