de basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld - Onderwijsraad

Lesvervangende activiteiten betreffen werkweken, introductieperioden e.d. Dit type
activiteiten beschouwt de raad niet als lesuitval, maar als lesvervangende activiteiten.
Dergelijke activiteiten moeten als onderwijsgebonden activiteiten worden beschouwd die
niet ten koste van de onderwijstijd van leerlingen gaan.
Van lesuitval is sprake, wanneer voor leerlingen geen activiteiten zijn gepland als gevolg
van bijvoorbeeld een rapportbespreking, werkoverleg of scholingsdag voor het
personeel. De praktijk leert dat hiervoor onderwijstijd wordt gebruikt en dat hierdoor per
jaar minstens een lesweek vervalt.
De raad taxeert de situatie aldus dat er enerzijds sprake is van een organisatorisch
probleem maar anderzijds van een hoge lestijdbelasting voor leraren. Hij stelt daarom
voor nader te bekijken in welke mate deze lestijdbelasting kan worden verminderd
terwijl hij tevens adviseert overleg- en scholingstijd op te nemen in de reguliere
werkroosters.
3.5 Consequenties voor de doorstroom
In deze paragraaf gaat de raad in op mogelijke consequenties van zijn voorstel voor de
doorstromingsmogelijkheden van de leerlingen. Hij gaat daarbij in op het onderscheid
tussen het verplichte kerncurriculum en het differentieel curriculum en de in het
verplichte deel op te nemen vakken.
Het aantal wisselingen van leerroutes in de eerste leerjaren van het voortgezet onderwijs
is aanzienlijk. Dit valt onder andere op te maken uit de in opdracht van de Onderwijsraad
verrichte studie van Kuyper & Van der Werf. 57 Hoewel het advies van de basisschool als
een goede voorspeller voor de verdere schoolloopbaan kan worden beschouwd, is tevens
duidelijk dat er steeds correcties op plaatsvinden. 58 Uit de genoemde studie blijkt dat het
gegeven advies niet volledig spoort met de vier schoolsoorten. Sinds de invoering van de
basisvorming in 1993 is het aantal samengestelde adviezen (bijvoorbeeld mavo/havo)
toegenomen. Uit de studie blijkt dat als klassen strikt naar schoolsoort zouden zijn
samengesteld, de veranderingen in leerroutes nog aanzienlijker zouden zijn dan thans al
het geval is. Samengestelde adviezen die geen één-op-één relatie hebben met de schoolsoorten
bieden leerlingen de ruimte om tijdens de eerste leerjaren van leerroute te wisselen.
In breder samengestelde klassen blijken verder minder leerlingen te blijven zitten.
Een andere belangrijke bevinding uit de studie is dat leerlingen die in een relatief hoger
brugklastype zijn geplaatst dan uit hun advies zou volgen, een relatief gunstiger schoolloopbaan
laten zien. Er is een zeker effect van leeromgeving te constateren: plaatsing in
een klastype dat relatief hoger is ten opzichte van het advies leidt tot relatief betere
schoolloopbanen. Een negatief effect van leeromgeving zou opgemaakt kunnen worden
uit de bevinding dat afstroom en zittenblijven in de eerste twee leerjaren met name in de
lagere klassen met de lagere adviezen voorkomen.
57 Kuyper H. & Van der Werf M.P.C. (2001), Inventarisatie van leerlingstromen in het voortgezet onderwijs.
Studie Onderwijsraad. Den Haag: Onderwijsraad.
58 Een overall-bevinding is dat de correlatie tussen advies en positie in het vijfde leerjaar .74 bedraagt.
Er is dus nog ruimte voor beïnvloeding van de schoolloopbaan.
De basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld 41