de basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld - Onderwijsraad

oude leerstof. Deze oorzaken van overladenheid moeten op een andere wijze worden
aangepakt en vergen nadere bezinning op de wijze waarop methoden ontwikkeld
worden. Overigens is de planning van leer- en onderwijsactiviteiten vaak onderhevig aan
onverwachte wendingen en wijzigingen zowel op het niveau van de school als op het
niveau van de docent. Ook hier ligt een bron van (gevoel van) overladenheid. Het behoort
uiteraard tot de competentie van de school plannings- en controleprocessen goed te laten
verlopen. De raad meent echter dat hieraan bijvoorbeeld door middel van voorlichting
extra aandacht op landelijk niveau kan worden gegeven in de fase van implementatie van
de gedane voorstellen.
Het huidige curriculum van de basisvorming bestaat uit 15 vakken en neemt bijna alle
tijd in van de school. Een groot deel van de scholen komt niet toe aan alle kerndoelen.
Met name in het vmbo slagen veel scholen er niet in de kerndoelen bij alle leerlingen aan
te bieden laat staan te realiseren. 41 Om ervoor te zorgen dat scholen de kerndoelen van
de vakken van het kerncurriculum daadwerkelijk kunnen realiseren en daarnaast over
reële tijd voor een differentieel curriculum beschikken, is het beperkt houden van het
kerncurriculum een noodzaak. Dit betekent dat het kerncurriculum minder vakken zal
moeten bevatten dan het huidige aantal basisvormingvakken. Met een beperkter gemeenschappelijk
curriculum wordt ook de versnippering van het onderwijsaanbod tegengegaan.
Dat het moeilijk is om keuzes in een bestaand curriculum te maken, is onder
andere beschreven in het rapport Basisvorming in het onderwijs (1986) van de WRR. 42
De WRR wijdde een uitgebreide argumentatie aan een breed curriculum waarin een groot
aantal van de vakken uit de bestaande curricula van de verschillende schooltypen zijn
opgenomen. Uit de argumentatie die de WRR gaf, valt op te maken dat in principe voor
elk vak dat in het voortgezet onderwijs wordt gegeven, goede argumenten zijn aan te
dragen om het vak op te nemen in een curriculum voor de basisvorming.
De raad heeft de samenstelling van het kerncurriculum met name gebaseerd op de
volgende vijf criteria, waarbij hij gekeken heeft naar het geheel van vakken/leergebieden.
• Onmisbare voorbereiding op maatschappelijk en persoonlijk functioneren. Elke
burger heeft deze kennis en vaardigheden nodig voor zijn/haar persoonlijke
ontplooiing en maatschappelijk en beroepsmatig functioneren.
• Doorstroomrelevantie: de vakken sluiten goed aan op het programma van het
basisonderwijs en spelen een belangrijke rol in de bovenbouw van het voortgezet
onderwijs en in vervolgopleidingen.
• Maatschappelijke relevantie: de vakken leveren een bijdrage aan sociale cohesie
en economische welvaart.
• Brede vorming: het geheel van vakken brengt leerlingen in aanraking met kennis
en vaardigheden die onderdeel uitmaken van het gemeenschappelijke culturele
erfgoed.
• Aansluiting bij internationale curricula.
De raad heeft gezocht naar een evenwichtige samenstelling van een geheel aan
vakken/leergebieden dat aan de bovenstaande criteria voldoet. Hij heeft voorts gezocht
naar een mix van leeractiviteiten die leerlingen veelzijdig aanspreken.
41 Zo komt in het vbo gemiddeld 40% van de kerndoelen volledig aan de orde en in het mavo 51%. Zie:
Inspectie van het onderwijs (1999), Werk aan de basis. Evaluatie van de basisvorming na vijf jaar.
Utrecht. (p. 66).
42 Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (1986), Basisvorming in het onderwijs.
Staatsuitgeverij Den Haag.
De basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld 31