ombudsman

Inleiding
"Tijdens die eerste dagen in het ziekenhuis spookte het ongeluk dag en nacht door m’n hoofd. Ik
beleefde alles steeds weer opnieuw."
1.2 Claimcultuur 3
Oud-minister Korthals van Justitie kondigde in zijn nota ‘Naar een claimcultuur in Nederland’ 4 een
onderzoek aan naar de oorzaken en de nadelige gevolgen van een claimcultuur, waarin de individuele
burger al het onheil dat hem overkomt tracht af te wentelen op derden. Er werd bevreesd gekeken
naar de situatie in de Angelsaksische landen, waar men elkaar het licht uit de ogen procedeert
en met forse claims komt zodra zich een bepaald risico verwezenlijkt. In Nederland werden er net als
in de Verenigde Staten schadeclaims neergelegd op het bordje van de tabaksindustrie door zieke
rokers. Dat was volgens de toenmalige minister een teken aan de wand.
Een groeiend aantal claims kan ervoor zorgen dat het aantal conflicten groeit en de nu al overbelaste
rechtspraak dichtslibt. Daarnaast groeit naar verwachting het aantal risico’s dat moeilijk verzekerbaar
wordt en stijgen de premies voor de aansprakelijkheidsverzekeringen.
Mogelijke oorzaken van een toenemende claimbewustheid zijn 5 :
• juridisering van de samenleving;
• de rechtshulpverlening is laagdrempeliger;
• een afbrokkelend systeem van de sociale voorzieningen door bezuinigingsmaatregelen;
• een toename van het aantal verzekeringsproducten;
• een afname van de sociale cohesie in de samenleving.
Lang niet iedereen is echter bezorgd over Amerikaanse toestanden in Nederland. In vergelijking tot
de situatie in de Verenigde Staten is de hoogte van de schadevergoedingen en de hoogte van het
smartengeld in Nederland niet schrikbarend hoog. De grenzen van de redelijkheid en billijkheid wordt
door de rechterlijke macht streng bewaakt, waardoor excessen in Nederland niet snel zullen voorkomen.
Daarnaast heeft Nederland ondanks diverse bezuinigingsmaatregelen nog steeds een uitgebreid
systeem van sociale voorzieningen, terwijl in de Verenigde Staten haast alle voorzieningen zijn
geprivatiseerd. De discussie over de nadelige gevolgen van een toenemende claimbewustheid van
burgers lijkt dan ook een verspilling van energie. In plaats van te kijken naar het aantal schadeclaims
en de hoogte van de claims kan er beter worden gepraat over de polarisatie in de hedendaagse
praktijk van schaderegeling en de verharding van standpunten van de onderhandelingspartijen. Het
is immers deze verharding die ervoor zorgt dat een schaderegeling inefficiënt verloopt, te lang duurt
en te vaak tot een gerechtelijke procedure leidt. Voor zowel de slachtoffers, het verzekeringsbedrijf
als voor de rechterlijke macht betekent dit een enorme belasting.
"Zo snel mogelijk weer naar huis, weer aan het werk, dat was het enige waaraan ik dacht. Pas
later kwam het besef dat mijn hele leven was veranderd."
3 Zie ook par. 3.5 van dit rapport.
4 Op 17 juni 1999 zond toenmalig Minister van Justitie Korthals de nota naar de Tweede Kamer.
5 Claimcultuur, naar een nieuwe eistijd?, werkgroep claimcultuur, Ministerie van Justitie, november 1998
7