Voortgangsrapport 2010 - Vlaamse Landmaatschappij

3.2.2.3 Regionale verschillen in toestand en evolutie
van de nitraatconcentratie in grondwater
De metingen van het voorjaar van 2010 bevestigen het eerder vastgestelde
verdelingspatroon van nitraatconcentraties in het freatische
grondwater in Vlaanderen (Figuur 58 als bijlage). De situatie, bekeken
op basis van nitraatmaxima per put, blijft verder stabiel voor gebieden
met weinig nitraatverontreiniging zoals de Polders en het zuidelijke
Netebekken. Ook voor de eerder als problematisch gerapporteerde
zones met veel overschrijdingen (Hoogterrasafzettingen, zuidelijke
heuvelstreken) zijn hooguit beperkte verbeteringen op te merken, zodat
het overschrijdingspercentage op zoneniveau hoog blijft (tot meer
dan 67% voor HHZ 23 op het niveau van de bovenste filter).
Terwijl in Limburg en de zuidelijke heuvelstreken potentieel zeer
kwetsbare zones aanwezig zijn - een sterke uitspoeling van nitraat
naar het grondwater is hier niet verwonderlijk - heeft men in West-
Vlaanderen eerder met minder kwetsbare lagen te maken. De hoge
nitraatconcentraties in het ondiepe grondwater van West-Vlaanderen
zijn het gevolg van een hoge stikstofinput in combinatie met zeer
korte transportwegen (Figuur 58 als bijlage). Naast de potentiële
kwetsbaarheid van watervoerende lagen spelen dus bemestingstoepassing
en genomen beschermingsmaatregelen een rol bij de interpretatie
van de meetresultaten.
Ook klimatologische aspecten hebben een invloed. Afhankelijk van
het jaarlijkse neerslagoverschot in combinatie met de bodemdoorlatendheid
en evapotranspiratie-effecten kan dit in bepaalde gebieden
tot een verschillende grondwateraanvulling leiden. In Zuid-Limburg
zijn de infiltratiehoeveelheden in vergelijking met het noordelijke
gedeelte van Vlaanderen eerder beperkt. Terwijl in de Noorderkempen
de grotere hoeveelheid infiltrerend water bij het nitraattransport
naar het grondwater tot verdunningseffecten leidt, komt het in Zuid-
Limburg dus eerder tot een opconcentratie van nitraat in het percolatiewater
en daarmee ook in het grondwater. Ondanks een eerder
beperkte nutriënteninput in Zuid-Limburg kunnen dus de fysische
randvoorwaarden hier geregeld tot overschrijdingen van de nitraatnorm
leiden. Bovendien heeft men in dit gebied in het algemeen met
langere transportwegen te maken, zodat de mogelijke effecten van
een bijgestuurd mestbeleid pas met een grotere vertraging kunnen
worden waargenomen.
Figuur 59 (als bijlage) geeft de evolutie weer van de nitraatconcentraties
op het eerste filterniveau voor de periode 2004-2009. Bij deze
trendbepaling is alleen met meetpunten rekening gehouden die
tijdens elk kalenderjaar werden bemonsterd. Globaal gezien wordt
voor het merendeel van Vlaanderen op zijn minst een status quo situatie
of een lichte daling van de nitraatconcentraties in het grondwater
bereikt (groene + lichtblauwe kleur).
Positief in deze context is de vastgestelde verbetering voor de grote
zone van het dun Quartair dek op de Ieperse Klei (HHZ 32) in West-
Vlaanderen en ook voor de zone van het Complex van de Kempen
(HHZ 40). Telkens gaat het om zones met ondiepe, eerder smalle
watervoerende lagen met in het verleden zeer intensieve bemestingactiviteiten.
Kenmerkend voor de hier aanwezige watervoerende
lagen zijn de korte stromingscycli met bijgevolg korte reistijden van
het grondwater, zodat recentelijk genomen beschermingsmaatregelen
in het kader van het mestbeleid hier blijkbaar reeds een
meetbaar effect hebben. Een zeer sterke daling van de gemiddelde
nitraatconcentraties kan daarentegen tot op heden nergens worden
geregistreerd.
Ook laat zich voor een beperkt aantal zones met gemiddelde concentraties
boven 50 mg NO - 3 /l (HHZ 23, HHZ 76 en HHZ 10) nog altijd
een lichte verslechtering van de situatie vaststellen. Voor HHZ 78
komt het zelfs tot een sterke stijging van de nitraatconcentraties,
weliswaar op een gemiddeld concentratieniveau beneden 50 mg
NO - 3 /l. Voor de HHZ’s 23 en 76 moet men ervan uitgaan, dat langere
reistijden en een beperkte beschikbare reductiecapaciteit in de
sedimenten tot een effectvertraging leiden. Nitraat afkomstig van
bemestingsactiviteiten uit het verleden wordt nog altijd aangevoerd
en reeds opgeslagen nitraat in het grondwater kan slechts uiterst
traag via reductie- en transportprocessen uit de watervoerende lagen
worden verwijderd. Voor deze zones is het dus op het moment
niet mogelijk te evalueren of de genomen beleidsmaatregelen volstaan
om de waterkwaliteit voldoende te verbeteren. Dit moet uit
de volgende campagnes blijken. De stijging voor de HHZ’s 10 en 78
heeft eerder te maken met een beperkt aantal referentiemeetpunten
in combinatie met vastgestelde ‘punctuele’ verslechteringen van
de waterkwaliteit. Ook hier dient de verdere evolutie in het oog te
worden gehouden, mogelijk op basis van detailanalysen.
126
3 MILIEUEFFECTEN