Beleid en planning in de wegenbouw

de plaats komen van de recent (17 juli 1915) ingestelde
'Rijkswegencommissie'. Die Rijkswegencommissie werd be,
mand door ingenieurs van de Rijkswaterstaat en had als taak
de minister te adviseren over alle zaken die de riikswegen
betroffen. In 1915 werd de inspecteur,generaal H. Wortman
voorzitter, in 1918 opgevolgd door ir Wentholt.33
Lely meende dat, gezien de hoge kosten, financiering van
het totale plan via de rijksbegroting niet wenselijk zou zijn; het
zou leiden tot een te lange uitvoeringstijd. Hij vroeg de mr,
nister van Financien mr |V1.W.F. Treub naar diens mening
over alternatieve linancieringsvormen. tely dacht aan een
retributie voor het weggebruik door fietsers, automobilisten
en motorrijders. Een volgende vraag was dan of een apart
fonds opgericht zou moeten worden voor het wegenplan. Dit
zou nuttig kunnen zijn wanneer het afsluiten van leninge nodig
mocht blijken.34 l\y'inister Treub ging zonder meer ac
coord met een mede-betaling door de weggebruikers, maar
wilde niet zonder meer accoord gaan met de vorming van
een londs. Daarvoor was meer informatie over de exacte be,
doelingen nodig.3s
In het parlement kreeg het voorstel voor wegenverbetering
en -aanleg zowel kritiek als instemming. "Verscheidene Ieden
betuigden hunne instemming met het denkbeeld van
den Minister om te komen tot eene systematische, algemee,
ne wegenverbetering. " Anderen legden de nadruk op de
auto als luxueus speelgoed van roekeloze avonturiers. En
"vele leden" betwijtelden of voor de systematische verbetering
wel een wet nodig was. Ook de inhoud van het wets,
voorstel ontmoefte kritieki wat is het nut van het noemen van
bepaalde rijkswegen, als tegelijk duidelijk is dat die niel alle
maal op korte termiin verbeterd zouden kunnen worden
Men had een logischer alternatief: zonder wet en zonder
plan gewoon een weg verbeteren als dat op een bepaald
moment urgent is.36
Minister Lely verdedigde in de memorie van antwoord het
kiezen voor een wetsvorm. Alleen door het vaststellen van
een duidelijk planmatig beleid zouden de ingenieurs van de
Bijkswaterstaat de afzonderlijke projecfplannen "in samen,
hang kunnen opzetten, zonder het gevaar dat bepaalde
projecten minder nuttig zouden zijn, omdat aansluitende pro
jecten niet doorgaan.3T
Ondanks de inzet van minister Lely liep deze poging tot een
planmatige aanpak van de aanleg en verbetering van de
rijkswegen op niets uit. De economische crisis, rond het einde
van de Eerste Wefeldoorlog, gooide roet in hei elen. Eind i
1917 leidde het gebrek aan benzine er zelfs toe dat het ge- f
bruik van de auto werd stopgezet. Geld voor ambltieuze /
plannen was er bii de riiksoverheid niet meer. In oktober
1918 werd het wetsvoorstel door de nieuwe minister van Wa,
terstaat A.A.H.W. Konig ingetrokken.3s
Konigs ambtsvoorganger, C. Lely; liad naast dtt wetsvoorstel
ook een plan voor een wet "tot insielling van een londs ten
behoeve van de verbetering van de Rijkswegen" gemaaki
en ter cornmentaar naar Financi6n gestuurd.3e Minister Kon
g besloot ook de besluitvorming over dit wetsvoorstel stop
te zetten, nu het overbodig was geworden.4o
Ondanks deze teleurstellende ontwikkeling was duidelijk dat
een grootscheepse verbetering van de wegen noodzakelijk
was en hoogstens vooruit geschoven werd. Vandaar dat op
verschillende punten de ontwikke ing van bouwstenen voor
het beleid onverminderdoorging.
n de eerste plaats was uitbreiding van de kennis over de verkeers
ntensiteit nodig om een planmatig beleid te kunnen opzetten.
De verkeersteiling van 1908 - in het kader van Wentholts
onderzoek kreeg op initiatief van minister Lely in 1916
een vervolg.ar Lely wilde een uitgebreide telllng een
maand lang 14 uur per etmaal - maar schrok toen hii de
kostenramingen van zo'n telling zag. "Uit de rapporten, ingezonden
naar aanleiding van majn schrijven (..) is mij gebleken,
dat het doen van de waarnemingen omtrent het verkeer
op de Rijkswegen gedurende het door mij bedoelde tijdvak
groote uitgaven zou vorderen." Daarom koos hii voor een
mihder groots alternatiel: een telling op 7 dagen, gedurende
10 uur per etmaal.a2 De resultaten van de telling stuurde Lely
in februari 1917 naar de beide inspecteurs van de Waterstaat.
"Gaarne zal ik vernemen tot welke beschouwingen
deze stukken (..) U aanleidingeven."a3 De inspecteurs vergeleken
de uitkomsten met de telling van 1908 en concludeerden
dat het gemotoriseerd verkeer 3 tot 4 maal zo groot
was en dat, opvallend genoeg, de groei van het aantal fiet,
sers nog veel groter was.aa
Verder maakte het 'snelverkeer' een nieuw, samenhangend,
stelsel van kilometeraanduidingen langs de wegen gewenst.
De Rijkswegencommissie deed een voorstel, dat, volgens
berekeningen van de HID's circa 60.000 gulden zou gaan
kosten. De minister schrok van die prijs: "Waar de (..) kosten
in de tegenwoordige tijdsomstandigheden te hoog zijn in verhouding
tot het daarmede te bereiken doel, kan ik geen termen
vinden de uitvoering van het eerstgenoemde plan in
verdere overweging te nemen."45 Een andere oplossing
kwam er niet- het probleem bleef bestaan. Hoewel niet
iedereen de gebrekkige kilometrering als een probleern zag.
Bestuurders zouden toch meer gebruik van de ANWBborden,
die de afstanden naar belangrijke plaatsen aangaven
-"
Daarnaast werden op verschillende terreinen activiteiten oni,
plooid, die meer op de korle termijn gericht wareni de snelle
toename van het gemotoriseerd verkeer had chaotische gevolgen.
Het meest duidelijk was dat mel het rijgedrag van de
nieuwbakken automobilisten. Het grote aantal ongelukken,
ierwijl rijvaardigheids-examens nog onbekend waren en er
voor bijvoorbeeld de verlichting en spiegels nog njets geregeld
was, vroeg om ingrepen.4T
Wegenkaaft van Nede and, omstrceks 1920.
17