Beleid en planning in de wegenbouw

HOOFDSTUK 3
Werken aan een toereikend wegennet
3.1 Inleiding
In hoofdstuk 3 wordt de eerste fase van de planmatige aan,
pak van wegenverbetering en -aanleg in Nederland behan,
deld. De periode 1927-1958 is in zoverre een geheel, dat het
beleid van wegenverbetering steeds primair gericht bleef op
het voldoen aan de eisen die het verkeer op dat moment aan
de wegen stelde. Paragraaf 3.2 behandelt de iaren van het
Wegenfonds en de uitvoering van de rijkswegenplannen
'1927 en 1932. In 3.3 wordt ingegaan op de latere jaren dertig,
waarin de wegenverbetering gefinancierd werd via het
Verkeersfonds en sterk beinvloed werd door de economische
omstandigheden.
Vervolgens gaat paragraaf 3.4 over de bezettingsjaren en
paragraal3.5 over het herstel in de eerste naoorlogse jaren.
Paragraaf 3.6 behandelt de nieuwe problemen van de jarep
vijftig, vooral met betrekking tot de ruimtelijke ordening en de
financiering van de wegenbouw. In paragraal 3.7 volgt het
rtkswegenplan van 1958 en tot sloi bevat paragraaf 3.8 een
evaluatie van dit hoofdstuk.
3.2 Werken met het Wegenlonds
De hootdverbinding
tvvintig.
Den Haag - Rotterdam in de jaten
De start van het Wegenfonds was niet vlekkeloos. In het par
lement werd forse kritiek geuit op het budget van het Wegenlonds
in het eerste begrotingsjaar, 1927. Men verweet de
m,nister, tegen alle beloften in, op de bijdrage van de rijksbe,
groting gekorte hebben: 2,6 mln gulden in het Wegenfonds
legenover de 4,5 tot 5 mln gulden voor wegen-onderhoud
en -verbeiering van 1926. De oplossing van minister Van der
Vegte om direct een rijksvoorschot van 2 mln gulden op te
nemen, vonden ze een noodoplossing die de problemen in
volgende jaren alleen zou vergrotenl De parlementsleden
werden echter gerustgesteld door de gang van zaken in de
praktijk. Men kon niet anders dan ingenomen ziin met de
voortvarende aanpak van de wegenverbetering 2 en met het
constant hoge tempo van verbetering in de eerste jaren van
het Wegenfonds.3
Onder leiding van ir Van den Broek codrdineerde het district
Wegentechniek niet alleen op voorspoedige wijze de uitvoeflng
van het eerste vijfjarig werkplan, maar hield het zich ook
al bezig met de planning voor de daarop volgende periode.
Van den Broek schreef de minister in mei i92B dat er in
1931, bij de indiening van de begroting voor 1932, een
nreuw werkplan klaar zou moeten liggen, zeker omdat onder
aandrang van het parlement sneller gewerkt werd dan het
oorspronkeiijke tijdschema van het vijfjarig werkplan. Om het
Inderdaad bij de begrohng te kunnen voegen zou het werkplan
eerst met Financrep besproker rnoeten worden en dus
achtte Van den Broek het nodig al eind 1929 te beginnen
met de samenstelling van het tweede werkplan. "Het werk-
plan kan evenwel niet naar behooren worden opgemaakt, indien
niet wordt beschikt over een Rijkswegenplan, dat voor
de periode waarvoor het werkplan geldt, als vaststaand mag
worden aolgenomen.'q
Van den Broek meende dat op het bestaande rijkswegenplan
geen nieuw werkplan voor 5 of meer jaar gebaseerd
zou kunnen worden. Het werkplan was dus voor hem weer
het plan waar het echt om draaide; het riikswegenplan was
slechts een minder belangrijke basis. Het nieuwe rijkswegenplan
zou dus al in de herfst van 1929 klaar moeten ziin. Een
snelle start was daarom geboden "teneinde te voorkomen,
dat - zooals met het thans geldende voorloopige Riikswegenplan
wellicht eenigermate het geval was - met overhaasting
moet worden gewerkt."5
Het antwoord van de minister liet op zich wachten. Hei departement
van Financi6n had bezwaren tegen de wijze waarop
het eerste werkplan tot stand was gekomen: een samenbundeling
van wensen van de regionale directies.
Financion voelde meer voor een werkwijze waarbijtegelijk uit
werd gegaan van de iinanciele randvoorwaarden. Van der
Vegte vroeg Van den Broek daarom een begroting voor 10
tot 15 jaar te maken, uitgaande van een totaalbudgel van
300 mln gulden, met een schema van uitgaven per jaar. In
die periode van 10 tot 15 jaar zou dan beantwoord moeten
worden aan het bij de vaststelling van de Wegenbelastingwet
verwoorde doel van een toereikende verbetering met
een budget van 300 mln gulden voor alle betrokken bestuursorganen.
Hel zou dus een belangrijke versnelling van
de wegenverbetering inhouden: 5 jaar sneller dan de bij de
Wegenbelastingwet genoemde 25 tot 30 jaar.6
Van den Broek had het financidle schema in twee weken
klaar. Hij kwam met 2 alternatieve begrotingsplannen. Hii rekende
op 15 jaar werken na afioop van het eerste vijfjarig
25