Beleid en planning in de wegenbouw

Dat kwam in februari 1930 tot een uitbarsting. De Commissie
van Overleg constateerde een "principieel" verschil van mening
over "de bedoeling en den algemeenen opzet" van het
rijkswegenplan. De Commissie voor de Wegen zou van mening
zijn dat het rijkswegenplan steeds moest gelden voor de
eerste 5 jaar en daarna weer herzien moest worden. Verder
vooruit blikken dan die 5 jaar zou de ambtelijke commissie
niet zinvol achten.
Daarentegen vond de Commissie van Overleg, met de Wegenbelastingwet
in de hand, dat het rijkswegenplan voor onbepaalde
tijd hoorde te gelden en alleen eens per 10 jaar
moest worden herzien. "Dat het oorspronkelijke Rijkswegenplan
reeds na 5 iaren moest worden herzien is te begrijpen,
omdat dit in korten tijd in elkaar moest worden gezet en toen
blijkbaar onvoldoende inzicht bestond in de behoeften van
het toekomstig verkeer. (..) Aan een herzien Rijkswegenplan
mag thans als eisch worden gesteld, dat het verder kijkt dan
de eerstvolgende 5 jaren, en rekening houdt met een verre
toekomst. Als dat niet wordt gedaan, bestaat er alle kans, dat
aan bestaande wegen kostbare plaatselijke verbeteringen
worden uitgevoerd, welke slechts voor de eerstvolgende jaren
voldoende zullen zijn."19
De Commissie voor de Wegen deed het af als een misverstand.
Inderdaad had een lid van die commissie zich wat
ongelukkig uitgedrukt over de geldingstermijn van het rijkswegenplan.
Het echte verschil was volgens de Commissie
voor de Wegen veel meer een beleidsmatige dan een formele
zaak. De ambteliike commissie wilde in het rijkswegenplan
geen wegen opnemen die "wellicht in een verre toekomst
voor het doorgaand snelverkeer noodig zijn" - een termiin
van zo'n 20 jaar was voor haar genoeg en ook beter, want
gemakkelijker te vertalen naar de korte termijn.zo
Inderdaad, dergelijke verschillen van inzicht waren duidelijk
zichtbaar. De Commissie van Overleg was veel meer een adviescommissie
met een toekomstvisie op de langere termijn.
Met kracht werd steeds weer aangedrongen op een actiever
beleid met meer toekomstvisie. Dat bleek bijvoorbeeld uit de
stroom van adviezen over een snelle start van de aanleg van
autosnelwegen.
l\4en kan stellen dat de Commissie van Overleg fungeerde
als een 'luis in de oels' van de Riikswaterstaat.zl De Commissie
voor de Wegen daarentegen had meer begrip voor
de problemen van de beleidsmakers en meende daarom
van een visie op kortere termijn te moeten uitgaan.
Rijksweg 35 nabij Enschede, 1933
De Commissie van Overleg protesteerde lel toen minister
Reymer liet blijken de beide commissies te willen samenvoegen.22
lvlen was verbolgen niet in de reorganisatieplannen
gekend te zijn.23 Zonder effect - per 6 mei 1932 was er nog
maar 1 adviescommissie op het terrein van de wegeninfrastructuur:
de "Commissie van Overleg voor de Wegen".
Na de zomer van 1930 had Van den Broek het rijkswegen'
plan en de bijbehorende financiole planning gereed. Hij
schreef minister Reymer dat inwilliging van alle wensen van
de HID's voor het rijkswegenplan zo'n 424.5 mln gulden zou
kosten. Noodzakelijke aanvullingen, o.a. door de Commissie
voor de Wegen naar voren gebracht, zouden die kosten opdrijven
tot ruim 430 mln gulden. Uitgaande van Reymers
wens een plan te maken voor een afdoende verbetering van
de wegen in 25 iaar vanaf het einde van het eerste werkplan,
1932, leek het Van den Broek nuttig een plan voor 20 iaar
te maken, zodat er nog enige speling zou zijn. Of er voor dit
plan een toereikend budget zou zijn, bleef voor hem toch
een beetje de vraag. Want met een kleine miljoen gulden stij'
ging in de jaarlijkse opbrengst van de Wegenbelasting zou
toch het verkeer in 20 jaar ongeveer 3 keer zo groot moeten
worden. En daar durfde Van den Broek toch niet echt van uit
te gaan. Desondanks, als de bijdrage van de rijksbegroting
gehandhaafd zou blijven op een 5 mln gulden, was toch de
eindconclusie van Van den Broek dat het plan linancieel
haalbaar zou zijn als veel projecten uitgesteld zouden worden
tot latere jaren, wanneer de belastingopbrengsten sterk
gegroeid zouden zijn. Toch meende Van den Broek dat men
er voor de eerste 5 jaar niet onderuit kon meer uit te geven
dan er in het Wegenfonds zou vloeien. Een voortzetting van
het beleid met voorschotten was dus nodig. Van den Broek
sielde voor uit te gaan van een budget voor de eerste 5 jaar
van 100 mln gulden. Daar tegenover hadden de HID's plan,
nen ingediend die in deze periode zeke|j44 mln zouden
gaan kosten. In overleg met de HID'S had Van den Broek deze
plannen teruggeschroefd naar een waarde van zo'n 95
mln.2a
lvlinister Reymer ging, zoals eigenlijk met alle eerdere en latere
voorstellen van Van den Broek. direct accoord. Zowel het
gehele programma tot 1952 van het rijkswegenplan als het
programma voor een nieuw vijljarig werkplan werd onverkort
overgenomen. Het nieuwe rijkswegenplan werd al eind september
1930 naar de koningin gestuurd. Reymer ging daar'
bij uitgebreid in op de ingediende commentaren van
Gedeputeerde Staten. Verschillende provincies hadden
voorgesteld bepaalde wegen aan het plan toe te voegen. De
meeste van die voorstellen waren door Waterstaat terzijde
geschoven. Met simpele motiveringen als "niel van genoeg
belang" en "thans niet noodzakelijk". Alleen een weg van
Utrecht naar het Gooi en een weg Velsen-lJmuiden werden
op grond van de Inspraak van de provincies toegevoegd.2s
Het rijkswegenplan 1932 werd in die tijd als "in vele opzichten
reeds een sterk verbeterde uitgave van dat van 1927"
beschouwd.26 De totale lengte van de wegen op het rijkswe'
genplan was toegenomen van ca. 2885 naar ca. 3295 km.27
Hoewel het koninklijk besluit dateerde van 6 oktober 1930
zou het nieuwe rijkswegenplan eerst per 1 ianuari 1932 n
werking treden. De reden is opvallend, maar geheel in de lijn
van Van den Broeks bedoelingen: in 1932 zou het eerste
werkplan aflopen.
Het nieuwe werkplan was nog niet gereed - er lag alleen het
voorstel van Van den Broek uil september 1930. De Commissie
van Overleg had een duidelijk standpunt over het ambitieuze
werkprogramma. l\y'en vond een dergelijk op voor
schotten steunend programma alleen aanvaardbaar als de
wegenbouw ook n de jaren daarna met kracht voortgezel
27