Dilemma's rond langer doorwerken; Europese werkgevers ... - NIDI

84 Hoofdstuk 6Figuur 6.2. Gekozen uittredeleeftijd in twee regimescumulatief percentage1009080706050403020100< 61 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 > 70Gekozen pensioenleeftijdpensioenkeuze zonder prikkelspensioenkeuze met prikkelsBron: Werknemersonderzoek (2011).Een aanwijzing dat er sprake is van normgedrag zou men kunnen afleidenuit het resultaat dat werknemers zich richten op een uittredeleeftijd waarbijeen uitkeringsniveau hoort van 70-85 procent van het laatste netto loon. Ditis conform hetgeen werd gevonden in eerder onderzoek waarbij fictieveuittredingsregimes werden voorgelegd (Van Dalen en Henkens, 2000). Indie regimes werd dit uitkeringsniveau overigens gehaald bij veel lagereuittredingsleeftijden (62-63 jaar). De huidige cijfers doen vermoeden dat omhet gewenste uitkeringsniveau te halen werknemers bereid zijn veel langerdoor te werken dan tot op heden gebruikelijk is. Dat normen over uitkeringspercentagesook lager kunnen liggen bleek onder andere uit een landenvergelijkendestudie tussen Nederlandse en Amerikaans werknemers waarbijidentieke vragenlijsten zijn gebruikt (Van Dalen et al., 2010). Amerikaansewerknemers hebben te maken met duidelijk lagere pensioenuitkeringspercentagesdan Nederlandse werknemers, maar het opvallende feit doet zichvoor dat Amerikaanse werknemers hun benodigde pensioeninkomen ooknavenant bijstellen waardoor het gat dat gaapt tussen noodzaak en realiteit inbeide landen van een vergelijkbare omvang is.Een factor die hierboven buiten beschouwing is gebleven is de rol van hetprivé vermogen. Het ligt voor de hand dat de private vermogensopbouwbuiten het aanvullende pensioensysteem om van invloed kan zijn op degekozen pensioendatum. Figuur 6.3 biedt enig inzicht in de werking van denetto vermogenspositie van het huishouden op de pensioneringsbeslissing inhet gestileerde pensioensysteem.