Download UVV-info "Darwin" - deMens.nu

DossierIn januari 1874 woonde hij een spiritueleseance bij zijn broer bij. TegenEmma zei hij later dat het allemaalbedrog was en dat er heel veel bewijsmateriaalzou nodig zijn om hem vanhet tegendeel te overtuigen. Enige tijdlater wordt de charlatan ontmaskerd…In The Descent of Man schrijft hijgepassioneerd over het ‘weldadig plezier’om de onjuistheid van bepaaldevisies aan te tonen, zo een dwaalwegaf te sluiten en de weg naar de waarheidte openen.Voldoende feitenmateriaalIn 1844 legt hij de laatste hand aan een230 pagina’s tellend essay. Hij schetsthierin zijn ideeën, maar vindt het tevroeg om uit de evolutionaire kast tekomen. Niet alleen vreest hij de reacties,maar hij wil ook eerst voldoendefeitenmateriaal verzamelen om zijntheorie te onderbouwen en te stuttenmet argumenten. Zijn ideeën bekendmakenzou hij pas 15 jaar later doen.Maar dat zijn theorie té waardevol enbaanbrekend was om verloren te gaan,daar was hij van overtuigd. Hij maakteen soort testament op waarin hij aanzijn echtgenote vraagt om de paper tepubliceren, mocht hem iets overkomen.Hij trekt hier een aanzienlijkesom geld voor uit.Later zou het wetenschappelijke eerbewijzenregenen en krijgt hij de erkenningdie hij verdient. Maar de eerste 20jaren werkt hij alleen, ‘with a little helpfrom his friends’.Haar in de teleologische boterIn de eerste helft van de 19de eeuwgingen wetenschap en godsdienst nogonafscheidelijk hand in hand. Hetgeloof in de Schepping was vanzelfsprekend.Een natuuronderzoeker be -studeerde met veel liefde en bewonderinghet geniale werk van God. Deschijnbare doelgerichtheid in de natuurleek zijn bestaan enkel te bejubelen ente bevestigen: het oor ontworpen omgeluidsgolven op te vangen, de longenontworpen om gas uit te wisselen tussenlucht en bloed…Men koppelde aan de schijnbare doelmatigheidin de natuur het bestaan vaneen intelligent ontwerp. Maar Darwin,spelbreker, legde voorzichtig een weldoordachtehaar in deze teleologischeboter. Hij biedt als eerste een volwaardigematerialistische verklaring voor defascinerende complexiteit in de natuur.Hij illustreert hoe de blinde krachtenvan natuurlijke selectie de wonderewereld verwezenlijken. Ziedaar! Op 22november 1859 biedt Darwin met zijnOn the Origin of Species de intellectuelemogelijkheid van een atheïsme.Velen bedanken in de daaropvolgendejaren de intelligente ontwerper voorbewezen diensten en bieden hem zijnwelverdiende pensioen aan.Groteske levensbeschouwelijkeconsequentiesDarwin wist dat zijn ontdekking van hetmechanisme van natuurlijke selectieeen baanbrekende wetenschappelijkevooruitgang zou mogelijk maken.Hebben zijn ideeën hem die eerstejaren soms eenzaam gemaakt? Hij worsteldealleen met alle existentiëleimplicaties die zijn theorie met zichmee bracht. Pas in 1844 nam hij enkelebevriende wetenschappers in vertrouwen.Zo schrijft hij aan zijn goedevriend Hooker, Brits botanicus, delegendarische woorden: “…I am almostconvinced (quite contrary to the opinionI started with) that species are not (itis like confessing a murder) immutable”(11 januari 1844).Natuurlijke selectie betekent een radicaalander perspectief op het leven ende wereld. Langzaam sijpelen de groteskelevensbeschouwelijke consequentiesvan zijn wetenschappelijkwerk door: geen opperste rechtvaardigheid,geen onzelfzuchtigheid, geenabsolute zin, geen onsterfelijke ziel…De duizelingwekkende onverschilligheidvan evolutie gaat nergens heen.Blind toeval regeert, met de sceptervan meedogenloze competitie.Migraine, flatulentie,braakneigingenEen staande ovatie voor de intellectuelemoed en volharding van Darwin. Hijwijdde zijn leven aan een revolutionairidee met de impact van een copernicaanseomwenteling. Als dissidentmiste Darwin het comfort van de algemeneconsensus, maar wellicht lag ervoor hem meer intellectuele voldoeningin zijn wetenschappelijk onderzoek.Twijfelde hij in de desolate uren vanzijn slapeloze nachten al eens een keeraan zijn eigen gezond verstand? Zelfsde feiten konden niet verhinderen datDarwin leed aan migraine, flatulentie,braakneigingen, insomnia… Sommigeauteurs stellen dat hij de psychischespanningen die zijn werk met zich meebrachten, somatiseerde. Anderen gelovendat hij ziek is geworden op zijn reismet de Beagle (bijvoorbeeld de ziektevan Chagas). De literatuur biedt hieromtrentgeen uitsluitsel. Maar de eerstehypothese klinkt zeker aannemelijk:de metafysische implicaties vanzijn ideeën zorgden voor veel internespanningen. Bovendien werkte hij (te)hard en legde de lat voor zichzelf hoog.De evolutionaire dansIn 1871 publiceert hij The Descent ofMan. Waar hij in On the Origin ofSpecies angstvallig zwijgt over demens, wijdt hij er later een heel boekaan. Leidmotief: het idee dat evolutiede verschillen tussen mensenrassenonderling, en tussen mens en dier (ookwat betreft mentale vermogens) verklaart.De mens is niet het werk vaneen afzonderlijke scheppingsdaadmaar stamt af van een of andere minderhoog georganiseerde vorm. Ookonze morele kwaliteiten ontspringende evolutionaire dans niet: hun fundamentligt in onze sociale instincten, dieongetwijfeld eveneens werden verworvendoor natuurlijke selectie.Definitieve wigHet vooruitzicht als een eenzame vrijgezeloud te worden, schrikt Darwin af.Hij vraagt zijn jongste nicht EmmaWedgewood ten huwelijk. Hun verstandshuwelijk(1839) groeit uit tot eenstringente band en een diepe liefde.In 1851 stierf de negenjarige Annie,de oudste dochter en oogappel vanDarwin, na een jaar lang ziek geweestte zijn. Darwin was een rationeelwetenschapper, maar zijn peperkoekenvaderhart brak van verdriet. Eendaguerreotype (soort foto) van Anniehield Darwin sindsdien gezelschap in6 MAART-APRIL 2009