VO-magazine-5-2015-2016_LR

VO2020
VUURTJES-
AANSTEKERS
Dit jaar mocht ik met Paul Rosenmöller op tournee.
Vier van de acht keren sloot ik de bijeenkomsten van
de VO2020-tour af, de andere vier keer deed Peter
Heerschop dit. Voor het eerst stonden deze bijeenkomsten
open voor leraren. Er werd niet massaal
gebruik van gemaakt, vermoedelijk omdat leraren
druk doende zijn niet te bezwijken onder de werkdruk.
Het uitgangspunt dit jaar was ambitie 5 uit het
sectorakkoord: ‘Professionele scholen als lerende
organisatie’, met als subthema ‘ruimte voor de leraar’.
Helaas viel het centrale thema weg in de vele subthema’s
die het onderwijs altijd beheersen. Voor je het weet
gaat het de hele tijd over alles en daardoor kom je
niet veel verder. Dat vond ik in deze bijeenkomsten
eerlijk gezegd wel weer aan de hand; het is een
onderwijs cultuurdingetje.
Lerende organisatie
Mij interesseerde vooral de vraag: wat voor ruimte
willen docenten eigenlijk en hoe beweeg je ze om
de ruimte die er is, te pakken? In mijn afsluiting had
ik als leidraad een definitie van lerende organisatie
opgenomen (van Wikipedia): ‘Een lerende organisatie
bevordert de ontwikkeling van al haar leden om zich aan
te passen aan de veranderende omgeving. Dit vereist het
afleren van oude gewoontes. Vrijheid is noodzakelijk om
zichzelf steeds te reorganiseren.’
Prikkelend! Als scholen werkelijk lerende organisaties
zouden zijn, hoe zou dat er dan uitzien? Het antwoord
daarop bleef wat mij betreft in de lucht hangen. Ik
ervaar veel scholen als best massale instituten, die juist
moeite hebben te veranderen; die oude gewoontes lang
doorzetten, die veel leden hebben die zich verzetten
tegen een voortdurende aanpassing aan de omgeving en
die zich de vrijheid die er mogelijk is, met moeite toeeigenen.
Al zijn er altijd uitzonderingen.
Ik zei in mijn afsluiting: ‘Jongeren kunnen bergen
verzetten, of zich als een berg verzetten.’ Jongeren zijn
in mijn ogen allemaal Parcivals op zoek naar hun heilige
graal. En hoe vinden ze die? Door docenten die
inspireren! Mijn leraar Nederlands was een begeesterd
docent, die eigenzinnig les gaf en de vrije ruimte die
er was, benutte om ons te motiveren. Hij was mijn
‘vuurtjesaansteker’ en ik ben hem nog steeds dankbaar.
Voor je het weet gaat het in het
onderwijs de hele tijd over alles.
Daardoor kom je niet veel verder
Laat ik duidelijk zijn: mijn voorliefde ligt bij de
vernieuwingsscholen waar de VPRO vorig jaar zo’n
mooie serie over heeft gemaakt. Scholen die het
dwingende rooster, de organisatiestructuur, overboord
hebben gegooid en nieuwe stelsels hebben uitgevonden,
waarin gemotiveerd leren van de leerlingen centraal
staat. Op veel scholen met een dwingend rooster is de
laatste tien jaar gelukkig ook het een en ander veranderd:
werken in teams, leerpleinen, collegiale consultatie in de
les, meer openheid onderling, dus niet meer koning zijn
in je eigen klaslokaal. Maar als ik kijk naar het credo dat
in allerlei variaties op de gevel staat - ‘Haal het beste uit
jezelf’ - dan vrees ik dat we nog lang niet het beste uit
leerlingen halen, en ook niet uit docenten! Als we dat
werkelijk zouden doen, zouden scholen inderdaad
lerende organisaties zijn.
Geen eenheidsworst
Na de plenaire discussie met Paul Rosenmöller gingen
de deelnemers tijdens de bijeenkomsten in kleinere
groepen uiteen. Meermalen hoorde ik daar de wens dat
docenten zouden kunnen differentiëren in hun manier
18 VO-magazine 5 / April 2016