VO-magazine-5-2015-2016_LR

360°
Doelgericht burgerschapsonderwijs in ontwikkeling
GEDEELDE WAARDEN
GEDIJEN IN
OPEN CULTUUR
Hoe brengen scholen in een roerige tijd hun pedagogische,
vormende opdracht in de praktijk? Welke burgerschaps activiteiten
leveren goede resultaten op en welke kenmerken heeft een school
die het goed doet? Er blijken genoeg onderzoeksvragen open te
staan die wachten op een antwoord, maar er zijn ook mooie
praktijkvoorbeelden die blijken te werken.
Tekst: Carolien Nout / Fotografie: Dirk Kreijkamp
“Als je kijkt naar de ambities die het Platform
Onderwijs2032 heeft geformuleerd, dan denk ik dat
we wat burgerschapsonderwijs betreft nog een lange weg
hebben te gaan”, zegt Jeroen Bron, curriculumspecialist
bij SLO. “De overheid schrijft niet precies voor wat
scholen moeten doen en dat maakt het soms lastig om
te bepalen wat er wel en niet bij burgerschapsonderwijs
hoort. Maar burgerschap zit zo’n beetje in alles!”
Identiteit en democratie
Vrijwel alle scholen in het basis- en voortgezet onderwijs
besteden aandacht aan burgerschapsonderwijs en voldoen
aan de minimumeisen die de wet heeft voor geschreven.
Dat stelde de Onderwijsinspectie vorig jaar in het jaarverslag.
Maar de inspectie had ook kritiek: scholen
werken nog te weinig planmatig aan dit thema en stellen
geen duidelijke, concrete leerdoelen. In het voortgezet
onderwijs weten scholen niet goed hoe leerlingen ervoor
staan en hoe ze zich ontwikkelen.
Van burgerschapsonderwijs wordt veel verwacht. De
multiculturele samenleving die Nederland is, vraagt
dat nadrukkelijk van het onderwijs. Leerlingen moeten
sociale vaardigheden ontwikkelen, respect voor elkaar
bijvoorbeeld, en zich democratische waarden eigen
maken. Volgens de Onderwijsraad, die in 2012 een
(tweede) advies over burgerschap uitbracht, houdt
burgerschapsonderwijs in dat leerlingen enerzijds kennis
moeten opdoen over de democratische rechtstaat en de
waarden en spelregels die hieraan ten grondslag liggen.
Aan de andere kant moet het onderwijs leerlingen
helpen hun identiteit te ontwikkelen, leren reflecteren
op eigen idealen, op normen en waarden en hun eigen
positie in de samenleving. De eigen identiteit is voorwaarde
voor participatie in de maatschappij en de
democratie is de verbindende factor, aldus het
adviesorgaan van de regering en het parlement.
Visie
De vraag is wat er nodig is om burgerschap in de praktijk
die stevige plaats in het onderwijs te geven. Dat begint
met een visie op burgerschap vanuit de opvatting van
de school en de leerlingpopulatie, stelt Bron. “Ook een
inventarisatie van wat de school al doet is aan te bevelen:
dat blijkt soms meer te zijn dan de school denkt.
Burgerschap is geen vak waar het alleen over de feiten
gaat. Het is ook iets wat je doet in het onderwijs, in je
manier van leren. Leren samenwerken aan een opdracht
of conflicten oplossen bijvoorbeeld. Sommige scholen
24 VO-magazine 5 / April 2016