Ons WERKplan - Hogeschool Rotterdam

ADVIES EEN ADAPTIEVE HOGESCHOOL
Bildung
De negentiende eeuwse geleerde en diplomaat Wilhelm von Humboldt (1767-1835)
zette het begrip Bildung tegenover Ausbildung: ontplooiing tegenover beroepseducatie.
De hedendaagse interpretatie van deze twee complementaire vormen van educatie
(en de potentiële strijd tussen deze twee om schaarse tijd) voor de hogeschool is niet
eenvoudig, aangezien de maatschappij, vaak met het beroepenveld voorop, pleit voor
heldere eindtermen en een goede fit tussen opleiding en beroep. In Amsterdam raakt
de Bildung Academie in een universitaire context de juiste snaar: hoe laten we studenten
reflecteren over de fundamentele vragen die aan de universiteit onderbelicht blijven maar
in een veranderende, gevoelige samenleving cruciaal zijn. De methode is echter weer
traditioneel: een strak curriculum. Dát kan Humboldt niet bedoeld hebben.
Learning Lab, een denktank en opleider, werkt juist met ‘emergente curricula’: de lesstof is
niet van tevoren gegeven, maar ontstaat werkenderwijs uit de behoefte en de motivatie
van de cursist. Ze formuleert aan het begin van een cursus een concreet doel en bepaalt
aan de hand daarvan wat ze daarvoor nog moet leren en van wie. Oprichter dr. Thieu
Besselink: ‘Deze opzet werkt het beste als cursisten in groepen samenwerken en een
gelaagd, oplosbaar en bovenal bestaand vraagstuk aanpakken’.
Een hogeschool die Bildung serieus neemt, geeft een jongere die opgroeit in de vloeibare
samenleving handvatten mee die een regulier, op een vak gericht curriculum niet bieden
kan. Wijsheid, in tegenstelling tot kennis, veroudert immers niet 5 .
De hechte gemeenschap
De hogeschool mag haar zachte missie niet uit het oog verliezen: het warme bad, de
plek om dagelijks naartoe te gaan en zorgen thuis te vergeten, waar vertrouwen heerst.
Grote bedrijven zien hoe hun werknemers verdwalen in de vloeibare samenleving;
universiteiten en hogescholen worstelen met rendementscijfers. Hierop sturen kan door
streng te zijn, maar juist ook door de ‘zachte kant’ van de hogeschool te versterken.
2. Van vast naar vloeibaar
We leven in een tijd van permanente verandering waarin veranderingen bovendien in
razendsnel tempo plaatsvinden, de toekomst minder voorspelbaar is en technologie ons
grote uitdagingen en kansen biedt. Geen enkel tienstappenplan voldoet om ons voor te
bereiden op deze onzekere toekomst: de vloeibare samenleving vraagt om flexibiliteit en
veranderingsgezindheid. Voor de hogeschool, met haar blik op de toekomst, geldt dat in
versterkte mate. Zij moet de jonge mens opleiden tot een systeemdenker die een toekomstige
context leert begrijpen en met persoonlijk optimisme kan anticiperen.
In het onderwijs zitten veel systemen nog vast. De temperatuur in deze systemen moet
omhoog, er moet meer Pokon in de voedingsbodem van het beleid waardoor mensen in
korte lijnen decentraler kunnen werken en ze sneller kunnen anticiperen op veranderingen.
De uitdaging is om het beleid flexibeler in te richten op veranderingen zodat de omlooptijd
van processen versnelt.
5 Zygmunt Bauman, Liquid Times: Living in an Age of Uncertainty (Cambridge: Polity Press, 2007).
87