Televizyon Kuruluşlarında Halkla İlişkiler Uygulamaları - Rtük

Yukarıda saydığımız nedenlerle, televizyonun insanların yaşamlarında rolünü
ortaya koymak ve izleyicilerin farklı programları neden izledikleri sorusuna yanıt
bulmak amacıyla çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar içerisinde teorik
olarak, medyaya maruz kalmadan önce aranan doyum ile maruz kaldıktan sonra elde
edilen doyum arasındaki farklılıklara dayanan, insanların tatmin etmeleri gereken
ihtiyaçları olduğunu ve bu ihtiyaçları karşılamak için çeşitli kitle iletişim araçlarını
kullandığını varsayan “Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı”nın üzerinde
durulacaktır.
Theory) 69
2.1.3. Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı (Uses and Gratifications
İletişim araştırmaları kapsamında, kitle iletişim araçları ile izleyiciler
arasındaki etkileşimi ortaya koymaya çalışan iletişim kuramları geliştirilmiştir. Bu
kuramlar arasında en fazla dikkat çekenler Gündem Belirleme Kuramı, Sessizlik
Sarmalı Kuramı ile Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı’dır. 70 Kullanımlar ve
Doyumlar Yaklaşımı, izleyicilerin motivasyonları üzerinde durması ve izleyiciyi
aktif olarak ele alması sebebiyle diğer kuramlardan ayrılmaktadır.
“İzleyicilerin, kitle iletişim araçlarını etkin bir şekilde kullandığını savunan
Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı, işlevselci gelenekten geliştirilmiş olan bir
tipolojiyle, insanların televizyonu niçin izledikleri sorusunu, bu etkinliği pasif değil
tersine insanların aktif olarak katıldığı bir süreç olarak tanımlayarak
cevaplamaktadır.” 71
Bu süreçte izleyici, bireysel ihtiyaçlarını karşılamak için medya mesajlarını
rasyonel olarak seçmektedir. Seçim aşamasında izleyicinin sosyal ve kültürel
değerleri ön plana çıkmaktadır. Sonuçta izleyici seçtiği mesajları fayda amaçlı olarak
tüketmekte ve bu esnada çevresini de etkilemektedir.
69 Bu çalışma kapsamında “Uses and Gratifications Theory”den faydalanılmıştır. Bu teorinin adı
Türkçe’ye “Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı” olarak çevirilmiştir. Her ne kadar bu çeviri, teorinin
ismini tam olarak karşılamasa da ülkemizde konu hakkında çalışma yapan ve aralarında Ünsal Oskay,
Erol Mutlu ve İrfan Erdoğan’ın da bulunduğu birçok akademisyen tarafından terorinin “Kullanımlar
ve Doyumlar Yaklaşımı” olarak isimlendirilmesi nedeniyle, söz konusu teori çalışmamızda da bu
şekliyle kullanılmıştır.
70 Vedat Çakır, Bir Sosyal Etkinlik Olarak Eğlence ve Televizyon (Konya Örneği), (Yayınlanmamış
Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2005, s.31.
71 Erol Mutlu, Televizyon ve Toplum, TRT Yayınları, Ankara, 1999, s.81.
35