MATRAKÇI NASell - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

More documents

Recommendations

Info

II - HATTAT VE RESSAM OLARAK NAS1DH 1- N a s û lı 'un Hattathğı Tarihçi Ali'ye göre Ma tr akç ı Nasûh, Rûm'da Acem üslûbunu okunmas ı kolay olacak şekilde değiştiren "kalem—i divani hattatlan"n ın "mukaddemi" ve bu tarz ın mucididir ("). Müstakim—zâde, onun çep veya cep ad ı verilen bir nevi yaz ı ile yazı yazanlarm Kanuni devrinde "serdefteri" olduğunu, ayr ıca "kırma" ad ı verilen yaz ı türünde de hat ır sayılır bir hattat bulunduğunu ifade etmektedir ( 12). Nasûh'un, Kanuni devrinde "cep" yazanlar ın "serdefteri" oldu ğunu Habib Efendi de kabul etmektedir ( 13). Bu gün için bu bilgilere yeni bir şey ilave edecek de ğiliz. Ileride ilgili yerinde, bu ara ştırman ın Na sûh'un Tarih'e ait eserleri bölümünde aç ıklayaca ğımız üzere, Na sûh'un baz ı eserlerine ait nüshalann, gerek yaz ılarının benzerliği ve gerekse bu nüshalarm yaz ılarının tertip tarz ı dolayısiyle bunların N a s ûh'- un kendi el yazısı ile birer müsvedde olabileceklerini tahmin etmemize ra ğ- men, daha ihtiyath hareket etmi ş olmak için, bu gün N a s û h'un kaleminden çıktığı kesin bir şekilde bilinen yaz ı örneklerine sahip bulunmad ığımızı söyliyebiliriz. 2— Na süh'un Ressamlığı Diğer taraftan N a süh'un aynı zamanda iyi bir ressam oldu ğu ana şılmaktadır. Bundan önce Silâh şorluğa ait eseri Tuhfet el—Guzat hakkında bilgi verirken bu eserin içinde baz ı krokilerle birlikte N a sûh'un 936/1530 yılında Kanuni'nin o ğullarımn sünnet düğünleri vesilesi ile matrakç ı arkadaşları ile birlikte türlü harp oyunlar ı göstermek üzere At Meydan ı'nda kurmuş olduğu iki kalenin resmini, bir hat ıra olmak üzere bu eserin bugün için bilinen tek nüshas ında yapmış bulunduğunu i şaret etmi ştik. Na sûh'un gerçekten bir ressam oldu ğu ise, yaz ı ve resimleri kendi elinden ç ıkmış tek nüshası İstanbul <strong>Üniversitesi</strong> Kütüphanesinde (T 5964) bulunan Mecmw—t Menazil adlı eserinden anla şılmaktad ır. a) Mecmw—t Menazil Minyatürleri Bu eser, esas itibariyle K anunrnin ilk Iran seferi (940/1533-942/1535) nin resimli bir tarihidir. Anck 944/1537 y ılında resimli bir halde müstakil 12 [11] Bak, Ali, Menaltdı- ı Hünerveran, İbnülemin Mahmud Kemal ne şri, İstanbul 1926, s.61. [12] Bak. Müstakim-zade Süleyman Sadettin, Tuhfe-i Hattatin, İstanbul 1928, s.568. [13] Bak. Habib, Hat ve Hattatan, Kostantmiyye 1305, s. 159.
olarak haz ırlanmış olan bu eserin metin k ısmı, aslında daha sonra ilgili yerinde aç ıklayaca ğım üzere Na s ûh'un Mecma‘ el—Tes ıCırih adlı kendi zamanında 958/1551 y ılına kadarki Osmanlı tarihini de içine alan büyük umiımi tarihinin Kanuni devri üzerinde duran son bölümünün 1533-35 Iran seferine ait kısmıdır. Bu resimli müstakil eserin bir yerinde Nasûh , manzum olarak Bu resmi cem' iden menzil be—menzil Dedi adına Mecmw—z Menazil demek suretiyle eserinin ad ım vermektedir. Gerek bu beytin ilk satmndan ve gerekse eserin di ğer bir yerinde geçen Na sûh'un geçilen bütün yerleri "isim ve resimleri ile" tespit etti ğine dair olan bir kay ıtdan K anuni'nin bu seferine kat ılmış olduğu anla şılan Nasû h'un Istanbul'dan Ba ğdad'a kadar konup göçülmüş olan menzillerin resimlerini yerinde yapm ış, hiç de ğilse taslaklarını çizmiş olduğu düşünülebilir. Bu yazma, 90 sayfal ık bir metin, 107 minyatür ve 25 resimli metinden ibarettir. Minyatürler, bu sefer esnas ında konup göçülen menzillerin adeta bir haritas ım te şkil etmektedirler. Bu bakımdan topografik ve şematik bir karakter ta şımakta ve daha çok dokumenter bir de ğeri bulunmaktad ır. Geçilen şehirlerin cami ve saray gibi belli ba ş- lı binalarının resmedilmi ş olması, bu resimlerin Islam mimarisi tarihi için olan dokumenter de ğerini art ırmaktadır. Bu resimlerde görülen kale, köprü, kaya, bitki ve hayvanlar, bir muayyen resmin adeta ba ştan sonra tekrar ı gibidir. Bununla beraber minyatürlere hakim olan ifadecili ğin (expressionism), eserleri monotonluktan kurtard ığı görülmektedir. Di ğer taraftan keyfi bir perspektifle konunun en karakteristik cephelerini takdim etme imkan ı elde edilmiş bulunmaktadır. Bu minyatürlerin di ğer bir özelliği de, mübahiğas ız ve realist oluşlarıdır. Diğer taraftan ayr ıca bu eserlerde görülen mizahi teferruat da dikkati çekmektedir ( 14). [14] Bu minyatürlerin san'at de ğeri hakkında ayn ı zamanda bak. Prof. A. Gabriel, Les bapes d'une Campagne dans les deux 'Irak d'apres un Manuscrit Turc du XVIe siecle, Syria, IX (1928), p. 346 vd.; M. Ş. Ip ş ir o ğlu-S.Ey ub o ğlu, Turkey, Ancient Miniatures, published by the New York Graphic Society, by arrangement with Unesco, 1961, p.22 vd., Levha XIII-XV. Bizi burada, do ğrudan doğruya ilgilendirmemekle beraber, bu vesile ile hala tart ışılan bir konuda gerçeğin bulunmasına belki yardımı olur düşüncesi ile bir meseleye dokunmak istiyoruz. Bu, Mehmed Siyah Kalem meselesidir. Prof. M. Ş . İ p şiro ğlu ile S.Eyub o ğlu, Fatih devrinde Mehmed Siyah Kalem adı ile bir ressamın yaşamış olduğuna kanidirler. Hiç bir mesned'e dayanmadan ortaya at ılan bu iddia ve bu iddia esas al ınarak ileri sürülen fikirlerin, biz, son derece mübalü ğalı olduklar ı kanaat ındaym. Kaldıki gözümüze ilişen bir metin, "Siyah Kalem"- in, bir san'atkür ın adı olmadıgı - m, bunun tamamiyle aksine, "Semt-i Siyeh Kalem" denilen bir resim tarz ı, bir resim üslübu bulundu ğunu açıkca ortaya koymaktad ır. Diğer taraftan bu resim tarz ında ün kazanmış Fatih devrine nazaran çok daha sonraki bir devirde, XVII. yüzy ıl sonlarında yaşamış ve zaman ında "vâdi-i Nak ş"da hususiyle "Semt-i Siyeh Kalem'de" ikinci bir Mani "Mâni-i sant" haline gelmiş bir kişiden bahsedilmektedir. Bu zât, Mevlevi dervi şlerinden Ahmed Fas ih D e d e'dir. Öyle anla şılıyor ki "Mehmed Siyah Kalem" adlı muhayyel bir şahsa atfedilen minyatürlerin bir k ısmı, hususiyle dev resimleri, bu zât tarafmdan ya- 13
Page 1 and 2: ANKARA ÜNIVERSITESI ILÂHIYAT FAK
Page 3 and 4: IÇINDEKILER ÖNSÖZ VII—XIII Gİ
Page 5 and 6: • II. BÖLÜM NASÛH'UN MECMA , E
Page 7 and 8: doktora tezi olarak kabul edilmi ş
Page 9 and 10: Revan nüshas ının, British Museu
Page 11 and 12: mış bulunuyoruz. Bütün bu konul
Page 13 and 14: GIRI Ş Umumiyetle bir kaç sayfay
Page 15 and 16: oyunlard ır (4). Na s ûh'un bu oy
Page 17 and 18: a) Tuhfet el-Guzat'm Süleymaniye (
Page 19 and 20: larına devam etmektedir. Varak 36a
Page 21 and 22: Kütüphanesi yazmas ının yazar
Page 23: emsalinin vahidi olub cümlesinden
Page 27 and 28: eserinin Tarih—i Sultan Bayezid a
Page 29 and 30: 2- Nas ıl h'un Maternatik'e Ait il
Page 31 and 32: gösterilmektedir. Bir örnek olmak
Page 33 and 34: IV— NASCH'UN TARİH'E AIT ESERLER
Page 35 and 36: Hakkmda Yap- 2—Nasâh'un Kanuni D
Page 37 and 38: M. v. Fr ahn'in (Bull. Seietit., 1,
Page 39 and 40: selemizi halk yarayacak k ıs ımla
Page 41 and 42: "BU .mutekif-i zâviye-i hamül ve
Page 43 and 44: yıl, ay, arz, tul, rasat v.b. gibi
Page 45 and 46: irle cild-i sânisine Keykubad padi
Page 47 and 48: CC Hakikat, i şbu sözde yokdur il
Page 49 and 50: ile ba şlıyan sadece bir ba şlı
Page 51 and 52: 29 Ekim 1538'de (bak. varak 121a) s
Page 53 and 54: tarihi olan 926/1520'den 945/1538 y
Page 55 and 56: yılında aç ılmış olan Kanuni
Page 57 and 58: maksadı ile Nis ve Tulon'a gitmesi
Page 59 and 60: ada biraz yersiz görünmektedir. *
Page 61 and 62: V- NAS -CU-FUN ESERLERININ KENDI Ş
Page 63 and 64: ile "... Bu risâle—i ferah—fez
Page 65 and 66: dür; baz ılar ı muhitdür, en ed
Page 67 and 68: BÖLÜM NASCJII'UN MECMA' EL-TEV ı
Page 69 and 70: şehir ile Ba ğdad aras ında Bost
Page 71 and 72: zimle demsâz olmaz, an ınçün sa
Page 73 and 74: Horasan Beylerbeyi K adi-Ilan' ı k
Page 75 and 76:
Ş ehzade Mustafa hem en büyük ş
Page 77 and 78:
"... Badehu Şehzade—i saadet ikt
Page 79 and 80:
hushsunda müttefiktirler. Şimdi s
Page 81 and 82:
cum'as ında tefti ş olunub sene d
Page 83 and 84:
lenk—i bişe—i salâbet u merd
Page 85 and 86:
B İBLİYOĞRAFYA .ALİ, Menalcıb-
Page 87 and 88:
TURAN, Doç. DR. ŞERAFETTİN, Kani
Page 89 and 90:
Emir Efendi, Anadolu Kazaskeri: 65.
Page 91 and 92:
Rüstem Pa şa: 41; 65; 67. Rüstem
Page 93 and 94:
alar: III. Murad Siir-niinıe'si, T
Page 95 and 96:
45 Jık J ;OL/i 2: 4 o• p401 ıtp
Page 97 and 98:
. • . 4 J L4; 2.LfcJ,14.ö)a.i.y!
Page 99:
9-10) Saflar ın Tertibi: Tuhfet el
Page 102 and 103:
90 12) Kütahya: Meemw- ı Menazil.
Page 104 and 105:
92 14) Adana: Meemu•-a Menazil.
Page 106 and 107:
94 16) Amid: Mecmw- ı Menazil.
Page 108 and 109:
ı cc 5 ' em
Page 110 and 111:
20) Rice Kalesi : Süleyman-nâme,
Page 112 and 113:
22) Ceneviz Şehri: A n ı Nüsha.
Page 116 and 117:
26) Istulbelrad:
Page 118 and 119:
28) Sofya - Ni ş Arasındaki Menzi
Page 120 and 121:
öv
Page 122:
2) Bö ğürdelen Kalesi Kar şıs
Page 127:
..;•.:.: ,:',:',:::" h a ... ı-.
Page 131:
Tarihi Sultan Bal
Page 134 and 135:
avezid Devri Osmanlı Donanmasına
Page 136:
on Kalesi
Page 139 and 140:
9) Mecma' el-Tevarih, I, Viyana, Na
Page 141 and 142:
- } J: 41/ \-5■•• 1 k(J..»:-
Page 143 and 144:
iniZIT-r~ L."0,11-44-1 1(1-'14:tu+.
Page 145 and 146:
, ma el-Tevârih, II, Paris, Bibl.
Page 147 and 148:
•u i-r..:44■4.1 1~1 lk,Juz,4kö
Page 149 and 150:
0 5' \-:-.
Page 151 and 152:
c) . ı , .N(0■+-0 yr>\.t\J d■a
Page 153 and 154:
-:"..-ı.%,•••1•;,■•
Page 156 and 157:
o> :4-tt1.. ks~ •V-P e 4: fi ; »
Page 158 and 159:
• =•c "4‘ffl t. ›.:d.1‘.
Page 160 and 161:
YAZAR'IN YAYINLARI 1947 Alt ın Ord
Page 162:
Türk Dü şüncesi, Karamanoğlu M
show all

MATRAKÇI NASell - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?