MATRAKÇI NASell - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ve bütün bunlar, kendilerine ait tarih olup kalm ıştır. Zamanlarında ya şıyan
musannif ve müverrihlerin toplam ış ve yazma§ olduklar ı kitaplar ve tarihler,
zaman geçtikçe zikr olunup, halk, onlardan istifade eder. Bu bak ımdan
peygamberlerin şânı, risaletin tebli ği; bilginlerin ilim ve "ifazet"; sultanların
ise adalet ve 'siyasetdir. Peygamberler, "meratib—i selâse—i sulıCıf—ı
ilâhiyye'ye camilerdür" yani ilâhi sahifelerin üç mertebesini şah ıs,
ında temsil etmişlerdir. "Ülema, meratib-i selâseye vak ıflard ır. Lâkin -lar
tenfiz—i ahkâmda selâtin—i zamaniyye muhtaçlard ır". Onlar, bu bak ımdan
noksandırlar. Diğer taraftan bir padi şah, şer—i filmleri bilir, geçmi ş hükümdarlarm
tarihlerini ö ğrenirse ad ı geçen üç mertebeye ula şmış ve ilâhi nurla
aydınlanmış olur. Böylece o hükümdar, nübüvvet hükümlerine mazhar ve risalet
hallerinin kâ şifi olur. Zira peygamberler risaleti tebli ğ, sultanlar ise
onu infaz (tenfiz—i siyaset) ederler. Bu sebeple El—Sultan ztllullahi fi'l—arz
"Sultan yeryüzünde Allah' ın gölgesidir" denilmiştir. Peygamberlik ve hükümdarlık,
bir parmakta iki yüzük (hatem) gibidir. Peygamberlik nuru olmasa
akıl, sap ıklığın karanh ğında dolaşır, doğru yolu bulamazd ı. "Umür- ı siyaset
ve zuhür—ı adalet olmasa, alemde nizam ve intizam bulunmazd ı". Buna karşılık
eğer kitaplar yaz ılmamış, türlü haberler ve letafet dolu sahifeler telif,
tasnif ve nazm edilmemi ş olsa idi, hükümdarların yapt ıkları işler; unutulup
giderdi. Firdevsi Şah—neime'yi yazmamış Olsaydı, "... nam—ı Dahhak—ı Udyani
ve Efrasiyab— ı Turani seher—i mah şeredeğin gülistan—ı cihanda handan
mı kalurd ı ...". E ğer Nizami, naz ımla nizam vermemi ş olsayd ı, İ sk ender'in
şerefli tac ı gizli kalmış olurdu."....ÇiM hikmeti ezeli muktezas ınca
zaman ki her anda ink ıza üzerinedir. Bekâ ile fena aras ında istimrar buldu
ve kudreti lem—yezeli iktizas ı ile felek—i devvar ki daim ink ılâb üstündedir;
cünbü şle aram ortas ında ber—karar oldu ..." ( 32).
Varak 4b'de "Bfıcis—i tahrir—i kitab— ı müstetâb ..." ba şlığı bulunmaktadır.
Burada Nasüh'un söyledi ğine göre, Miı hammed Cerir el—T a b eri,
"iptidadan ahval—i âlemi ve tevârih—i ben—i âdemi" yeri geldikçe baz ı ayet,
hadis ve ünlü meselleri de zikr etmek suretiyle Abbasi halifelerinden Mutas
ım Billah zaman ına kadar yazm ışt ır. Bundan sonra Nasilh, kendisinden
bahisle şöyle demektedir:
[32 ] Biraz sonra üzerinde durulaca ğı üzere, Nasûh, eserinin ilk cildi olan bu yazmada ad ım .
vermektedir. Yukar ıda t ırnak içine aldığımız sözler, hemen hemen aym kelimelerle Na sfıll'un
eserinin Süleyman-ncime kısmına ait bir yazma oldu ğunu belirtti ğimiz nüshada da (Bak. Revan
1286, varak 2a) yer alm ış bulunmaktad ır. Bunlan da burada aynen veriyoruz: "... Amma l ıa•dıö:
Çün hikmeti ezeli muktezas ınca zaman her anda ink ıza üzere olup bekayla fena aras ında istimrar
buldu ve kudreti lem-yezeli iktizas ınca felek-i devvar daim mlulab üstünde cünbü şle ârâm
ortas ında ber-karar oldu ...". Böylece her iki yaz ınamn da, bir ki şi yani Viyana nüshas ında kaydedilmiş
olduğu üzere N a sfıh e l-Sil h î el-M a tr a ki taraf ından yazılmış bir esere ait bulundukları
anla şılmaktad ır. Revan nüshas ının, N a s h'un Osmanl ı tarihini de içine alan tercüme-telif
büyük eserinin Kanuni devri üzerinde duran son parças ına ait bir yazma oldu ğu bu suretle bir
defa daha kendisini göstermektedir.
28