MİMARLIK metre kadar yüksektedir. Bazı son cemaat mahallerinde sağ ve sol tarafta birer mihrabiye bulunur. VII. Osmanlı Camileri • Selatin Camiî: Padişah ya da ailesi adına yaptırılmış camilere denir. Beyazıd Camii, Fatih Camii, Süleymaniye Camii “Selatin Cami” örnekleridir. • Zaviyeli Cami: Osmanlıların ilk dönemlerinde gezgin dervişlerin barınma sorunlarını çözen çok maksatlı camilere denir. “Tabhaneli Cami”, “Çok İşlevli Cami”, “Ters T Planlı Cami” gibi isimleri de vardır. Bursa’da Yeşil Cami ve Muradiye; İstanbul’da Mahmut Paşa ve Murat Paşa camileri bir ana cami mekanına eklenmiş yan mekanlardan oluşur.Çok işlevli Cami modeli 16. yüzyılın ikinci yarısından sonra artık uygulanmaz olmuştur. • Ulu Cami: Bursa’daki Ulu Cami’yi andıran çok kubbeli camilerin tipine verilen addır. Bu camilerin kökeni ilk dönem İslam mimarisinin payeler ve sütunlar üzerine oturan düz dam ile örtülü avlulu camilerine dayanmaktadır. Bu camilerin sıcak ülkelerde açık bırakılan avlusu, Anadolu’da küçültülerek caminin içine alınmış ve cami her yanıyla dışarıya kapatılmıştır. Selçuklular zamanında bu çeşit camiler düz dam ile örtülürken, Osmanlılarda çok sayıda kubbe kullanılmış ve ilk kez abidevî bir mekân ortaya çıkmıştır. Her şehirde görülen Ulu Camiler cuma namazlarının kılındığı yerlerdir. Bu camiler bulunulan yerin Müslüman yurdu olduğunun en büyük ifadesi sayılırdı. Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Beylikler döneminde Anadolu'nun dört bir köşesinde sultanların insanlara güven vermek, dini vecibelerini yerine getirmelerine yardımcı olmak, komşularına mali ve askeri güçleri ile kültürel ve mimari zenginliklerini göstermek amacıyla inşa ettirdiği ulu camiler, bugün ibadet işlevinin dışındaki yönleriyle pek hatırlanmamaktadır. Diyarbakır, Bursa ve Divriği Ulu Camii bunların önemlilerindendir.'Câmi-i kebîr' olarak da isimlendirilen ulu câmiler, inşa edildiği beldede yaşayan halkın cuma ve bayram namazını bir arada kılmasına imkân verecek şekilde tasarlandığından, yapıldığı dönemin şartlarına göre olabildiğince büyük inşa edilmiştir. Çoğunun etrafına türbeler, hanedan mezarları (hazire), medrese, imaret ve hamamlar inşa edilmiştir. Ulu câmiler, taştan veya taş-tuğla karışımından sağlam bir şekilde inşa edilerek, şehirlerin ortasına, yüksek duvarları, minaresi, taç kapısı ve kubbesi ile âdeta hürriyetin bir sembolü olan bayrak gibi dikilmişlerdir. • Çok Ayaklı Cami: Namaz kılınan alanın çatısını taşımak için eş aralıklı dizilmiş çok sayıda sütundan yararlanılan bir örtü sistemine sahip cami plan tipidir. (Kûfe Ulu Camii, Basra Ulu Camii, Sivas Ulu Camii, Silvan Ulu Camii, Bursa Ulu Camii …) • Mescit: Cami-mescit ayırımı yalnız Türkiye’de vaki olup diğer İslam ülkelerindeki mescit sözcüğü Türkçedeki cami karşılığı olarak kullanılır. Memleketimizde geçmişte içinde minbersiz tek mekânlı ibadet yapıları mescit olarak adlandırılırken günümüzde tümünde minber mevcut olup Cuma namazı kılınmaktadır.Camiler semt ölçeğinde hizmet verirken mescitler mahalle ölçeğinde ihtiyacı karşılarlar. VIII. Günümüz Camilerinde Bulunması Gerekli Mekânlar A. Bahçe / Dış Avlu 1. Revaklı Avlu 2. Şadırvan 3. Sebil 4. Bay/bayan sosyo-kültürel tesisler( büfe, çay/nargile salonu, şark odası, misafirhane, seminer salonları) 5. Bay/bayan tuvaletleri 6. Bay/bayan duş(birer adet) 7. Bay/bayan abdesthaneler 8. İmam-Müezzin daireleri 9. Dernek Yönetim Odası 10. İlk Yardım Odası 11. Cenaze namazı mahalli/Musalla Taşı 12. Çocuk oyun parkı 13. Fıskiyeli havuz 14. Kameriyeler 15. Peyzaja uygun ağaç, yeşil ve çiçeklendirme alanları, yürüyüş yolları 16. Oturma bankları/oturma grupları 17. Bağış ve Yardım Toplama Standı 18. Otopark (oto ve bisiklet için) 19. Bahçe temizlik ve malzeme odası 20. Jeneratör odası 21. Su deposu 22. Zemin suyu toplama kuyusu B. Zemin Kat 1. Son Cemaat Mahalli 2. Harim/Merkezi sahın/ana ibadet mekânı 3. Yan ve Arka Sahınlar 4. İmam ve Müezzin Odaları 5. Kütüphane 6. Hanımlar Namaz Kılma Mahalli 7. Çocuk bakımı, emzirme ve oyun odası 8. Kur’an eğitim/öğretim sınıfları 9. Kat temizlik odası 10. Işık/ses kumanda odası C. Mahfil Katı 1. Hanımlar Mahfili 2. İtikâf Mahalli(İtikâf odaları) 3. Yüksek Güvenlikli Özel Mahfil 4. Kat temizlik odası 5. Yangın Merdiveni 6. Asansör D. Bodrum Kat 1. Rezerv namaz kılma mahalli/Çok Maksatlı Salon 2. İlk yardım odası 3. Malzeme depoları 4. Tesisat Odaları(Elektrik ve mekanik) 5. Afet acil yardım istasyonu 6. Kat temizlik odası (*) İlki dergimizin 75.sayısında yayınlanan yazımızın ikincisini yayınlıyoruz. 24 Mimar ve Mühendis
Mart - Nisan 2014 25