Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DOSYA: YEREL YÖNETİMLER<br />
MAKALE • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ<br />
Hz. Muhammed (s.a.)<br />
döneminde camiler, dinî<br />
merkez olmalarının yanında,<br />
özellikle Mescid-i Nebî, siyasi<br />
danışmaların ve yabancı<br />
heyetlerle görüşmelerin<br />
yapıldığı siyasî merkez,<br />
davaların görüldüğü<br />
mahkeme ve bazı cezaların<br />
çekildiği hapishane, askerî<br />
kararların alındığı merkez,<br />
Kur’an’ın, mektupların, resmî<br />
evrakın ve antlaşmaların<br />
yazıldığı divan olarak da<br />
işlev görürdü.<br />
ları, adalet kurumları (dîvânü’l-kaza) ve<br />
tekkeler eklenmiştir. 5 Bu planlama çerçevesinde<br />
dinî, idarî, sivil ve askerî mimarî<br />
gelişmiştir. Şehrin değişik semtlerinde<br />
ise, kabile ve mevali gibi toplumsal mensubiyet<br />
gruplarına göre oluşan mahalleler<br />
vardı. 6<br />
1. İmar ve Şehircilik İşleri<br />
Hz. Muhammed (S. A. V), döneminde şehrin<br />
sokaklarında insanların ve bineklerin<br />
gidiş-dönüş hareketleri yoğun olmamakla<br />
birlikte, yeni kurulan mahallelerdeki<br />
sokakların, iyice yüklenmiş iki devenin<br />
karşılaşmalarında birbirlerine değmeden<br />
rahatlıkla geçebilecekleri yeterli genişlikte<br />
(7 zira/arşın) olmasını emrediyordu. 7<br />
Hz. Muhammed (S. A. V), şehrin temizliği<br />
için de özen göstermiştir. Evlerin kapı<br />
önlerinin temiz tutulmasını istemiştir.<br />
Her aşiretin ayrı bir çöplüğü vardı, biriken<br />
çöpler arada bir yakılırdı. 8 Münafıkların<br />
yaptıkları Mescid-i Dırâr’ın yakılıp<br />
yıkılmasından sonra, yeri leş ve çöplerin<br />
atıldığı bir çöplük ve hayvan mezarlığı<br />
yapıldı. 9<br />
Medine’de vadilerden sağlanan su çok<br />
bol değildi. Her mahallenin veya evlerin<br />
özel kuyularıyla sağlanırdı. Su, halkın<br />
ihtiyacını ancak karşılıyordu, bolca değildi.<br />
Bu yüzden, çevredeki Bedevîlere pek<br />
az su veriyorlardı. 10 Halkın yararlanması<br />
için, vakıf yapılan kuyular da olmuştur.<br />
Hz. Osman’ın (R. A) sahibinden alarak<br />
vakıf yaptığı Rûme Kuyusu, bunların<br />
en bilinenidir. 11 Mekkeli muhacirler<br />
Medine’ye geldiklerinde, mevcut sudan<br />
hoşlanmadılar. Gıfâr kabilesinden bir<br />
adamın Rûme denilen bir su kuyusu<br />
vardı. Hz. Muhammed (S. A. V.) adama<br />
“Onu bize cennette bir su karşılığında<br />
sat” buyurdu. Adam “Ey Allah’ın elçisi!<br />
Benim ve ailemin bundan başka bir şeyi<br />
yoktur” dedi. Hz. Osman (ö. 35/655),<br />
İslâm dinini malıyla da destekleyen<br />
zengin sahabelerdendir. Su, yüksek bir<br />
bedelle satılıyordu. Rûme kuyusundan<br />
başka, içilebilecek tatlı su yoktu. Hz. Peygamber,<br />
“Kim Rûme kuyusunu, Cennet’te<br />
göreceği daha üstün hayır karşılığında<br />
satın alır ve kendi kovasını, Müslümanların<br />
kovasıyla eşit kılar” diye sordu.<br />
Bunun üzerine Hz. Osman, kuyunun<br />
sahibi olan Yahudi’den yarı payını 12.000<br />
dirheme (bu sırada, yaklaşık beş dirhem,<br />
bir koyun alabilecek değerdedir) satın<br />
aldı. Su, bir gün Yahudi, bir gün de Hz.<br />
Osman tarafından işletiliyordu. Müslümanlar<br />
bütün su ihtiyacını Hz. Osman’ın<br />
su gününde karşılamaya başladı. Bunun<br />
üzerine Yahudi ortak, kendine kalan<br />
payı da 8.000 dirheme sattı. Böylece Hz.<br />
Osman, zengin-fakir ayrımı yapmaksızın,<br />
herkesin bu kuyunun suyundan yararlanmasını<br />
istemiştir. Kendi ailesinin<br />
su ihtiyacı için göndereceği adamının<br />
kovasının, başkalarının kovasından önde<br />
olmayacağını belirtmiştir. 12<br />
Hz. Muhammed (S. A. V), şehirlerin yakın<br />
yerlerinde orman kurulmasını sağlamıştır.<br />
Medine’nin çepeçevre etrafında,<br />
bir konaktan bir konağa (berîd fî berîd)<br />
olmak üzere, enine bir günlük yolculuk,<br />
boyuna bir günlük yolculuk gerektiren,<br />
yaklaşık 20 kilometrelik mesafeler<br />
bulunan menziller ihdas etti. 13 Buraları<br />
koruma altına alan (himâ) olduğundan,<br />
ağaç kesmek veya ava çıkmak gibi fiiller<br />
yasaktı. 14 Hz. Muhammed (S. A. V),<br />
8/630’da fethedilen Tâif’i de bütün vadileriyle<br />
sid (koruma) alanı yapmıştır. Ağaç<br />
kesimi ve avlanmak, burada da yasaklanmıştır.<br />
15 Koşu, okçuluk ve hayvan yarışları<br />
düzenleyen Hz. Muhammed (S. A.<br />
V), Sabak (yarış alanı) denilen yerde, bu<br />
spor etkinliklerini seyrederdi. 16<br />
2. Mescitler İnşası<br />
İslâm inanç, ibadet ve ahlâk esasları,<br />
Müslümanların birlik içinde yaşamalarını<br />
sağlayan başlıca düşünsel kökenlerdir.<br />
Mekke döneminden itibaren en önemli<br />
esaslar, iyice belirginleşmiş ve uygulamaya<br />
geçmişti. Toplumun daha da gelişmesi<br />
ve dayanışmanın iyice sağlanması için<br />
yeni esaslar çerçevesinde Cuma namazı<br />
76<br />
Mimar ve Mühendis
Change language