You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DOSYA: YEREL YÖNETİMLER<br />
MAKALE • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ<br />
KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN<br />
SOSYAL BOYUTU<br />
Doç. Dr. Nail YILMAZ<br />
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi<br />
Sanayi devrimine kadar çoğunlukla bir azınlık deneyimi<br />
olarak kalmış olan kentler, sanayileşmeye kadar genellikle<br />
işlevsel ve yapısal açıdan çok az bir dönüşüm geçirmiştir.<br />
Sanayileşme ise, kentlerin hızla büyümesine ve bir olgu<br />
olarak kentleşmenin ortaya çıkmasına neden olmuştur.<br />
Bu manada kentleşme ilk olarak Batılı sanayileşmiş<br />
toplumlarda görülmüştür.<br />
T<br />
ürkiye’deki kentleşmeyi besleyen<br />
olgu (göç) ise daha çok 1950’lerle<br />
birlikte etkisini arttıran ekonomik<br />
nedenler çerçevesinde ortaya<br />
çıkmıştır. Zira iktidar çevrelerinin<br />
1940’ların sonlarında başlattığı batı<br />
ile yeniden bütünleşme girişimleri,<br />
hem ekonomik hem de siyasal<br />
anlamda sonuçlarını 1950’lerle<br />
birlikte vermiştir. Günümüzde<br />
dünya nüfusunun % 60-70’lik bir<br />
diliminin kentlerde yaşadığı tahmin<br />
edilmektedir. Bu ise kentlerdeki<br />
sorunların giderek artmasına neden<br />
olmaktadır. Günümüz kentleri, aşırı<br />
nüfus yığılmaları, ekonomik şartlar,<br />
sosyal bilinçsizlik, koşulsuz ve yanlış<br />
yer seçimleri, arz-talep eğilimleri<br />
gibi çeşitli nedenlere bağlı bir çöküş<br />
yaşamaktadır. İşte bu çöküş, ilgili<br />
çevreleri çözüm arayışına yöneltmiştir.<br />
Kentsel dönüşüm bu arayışların<br />
sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla<br />
da kentsel dönüşüm, kentlerin<br />
oluşumundan çok devamı ile<br />
ilgilenmektedir.Bu bağlamda ifade<br />
edecek olursak kentsel dönüşüm,<br />
zaman içerisinde eskimiş ve yıpranmış<br />
kent dokularının, günün sosyal<br />
ve ekonomik şartlarına uygun olarak<br />
değiştirilmesi veya yenilenmesi /<br />
yeniden hayata döndürülmesi süreçlerini<br />
ifade etmektedir.<br />
Tarihsel Gelişim<br />
Kentsel dönüşüm, 20. yüzyıl başında<br />
görülen sosyo-kültürel, ekonomik<br />
ve fiziksel büyük dönüşümlere bağlı<br />
olarak ortaya çıkmıştır. Dönemin<br />
özelliği olarak beliren aşırı nüfus<br />
hareketleri, kentlerdeki nüfus<br />
yoğunlaşmasını ve yığılmalarını arttırmıştır.<br />
Bu durumdan rahatsız olan<br />
yerli nüfus ise tepki olarak tarihi<br />
kent merkezlerini boşaltarak yeni<br />
kentsel alanlara kaymıştır. Böylece<br />
tarihi kent merkezleri konut alanı<br />
olmaktan çok ticaret, imalat, depo ve<br />
bekâr odalarının yoğunlukla bulunduğu<br />
yerler olmuş; konut olarak kullanılan<br />
yerler ise daha ziyade yoksul<br />
göçmenlerce işgal edilmiştir. Bu<br />
gelişmeler, kent merkezlerini olumsuz<br />
yönde etkileyerek sosyo-kültürel<br />
ve fiziksel bakımdan niteliksiz yerler<br />
haline getirmiştir. Öte yandan II.<br />
Dünya Savaşı’ndan büyük hasarla<br />
çıkan ve tarihi zenginlikleri dolayısıyla<br />
büyük önem taşıyan kentlerde<br />
yaşanan kentsel çöküntü, ilgili çevreleri<br />
konuyla yakından ilgilenmeye ve<br />
çözüm arayışlarına itmiştir.<br />
Bu tür kentsel dönüşüm süreçleri<br />
daha ziyade gelişmiş Batılı ülkeler<br />
için geçerlidir. Az gelişmiş ya da<br />
gelişmekte olan ülkelerde ise benzer<br />
süreçler yaşanmakla birlikte kentsel<br />
çöküntünün nedenleri genellikle<br />
daha farklıdır. Zira bu tür ülkelerde<br />
46<br />
Mimar ve Mühendis
Change language