Bülten 98 (Mayıs 2012) - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

Kentte Tüketmek ya da Kenti Tüketmek:Alışveriş Festivalleri Üzerine Bir DeğerlendirmeMeltem Al, Araş. Gör. ODTÜ Mimarlık Bölümüİstanbul’dan sonra Ankara’da da düzenleneceği omeşhur müşfik gülümsemeyle duyurulan alışverişfestivalinin –ya da uluslararası olmanın cazibesindenasla ödün vermeyen yerel yönetimin diliyle “shoppingfest”in- heyecanı, yerel ekonomiyi elinde tutankitleyi ve müttefiki sayılan reklam endüstrisinisarmış görünüyor. Ankara Büyükşehir Belediyesi,Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara Valiliği ve SanayiOdaları tarafından desteklenen bu festival, ismininçağrıştırdığı, halkın bir araya gelmesini ve birtakımpaylaşımlarda bulunmasını sağlayacak kültürel biretkinlik olmaktan ziyade, yeni bir pazarlama taktiğiolarak halka sunuluyor.Özünü tüketim kültürünün ucu sonu belli olmayan,esnek ama bir o kadar da sürekli, ihtiyaç vezorunluluktan beslenen yapısından alan kapitalizm,tüketmenin verdiği hazzı tetikleyerek kendisine yenive temelde benzer olan kaleler yaratmaya devamediyor. Artık kurumsallaşan “festival” etkinliklerininde bu yeni kalelerden biri olduğu aşikâr. Üsteliktüketimin yüklendiği pejoratif anlamların “kentfestivali” adı altında kırılarak kentliyi, biraradalığa,eğlenmeye ve hep beraber tüketmeye çağırarakolumlanması da mümkün kılınıyor. Bu söylem inşası,yandaş medyanın tüketim aktivitesini ve bunaortam sağlayan alışveriş festivalini adeta yüceltendiliyle birlikte destek kazanıyor. Kent festivallerinin,yerli markaların tüketimini teşvik ederek yerelekonomiye katkı koyduğu vurgusu, ilkokullardakutlanan yerli malı haftalarının aşıladığı “yerli malıyurdun malı” naifliğinde bir yurtseverlik bilinciylesüsleniyor ve “tüketim yurttaşlığı” tanımına işaretediyor. Tüketmek, hele ki kent festivaline giderekyerli olanı tüketmek, haz verecek bir eylem olmasınınötesinde adeta kutsallığı öne çıkarılan bir zorunluluğadönüşüyor. Öte yandan bu festivallerin yurt dışındangelen turistlerin ilgisini çekmeyi hedeflediğine dairsöylenenler, kentliyi yabancı turistten evvel kendifestivaline sahip çıkmaya çağırıyor. Burada, festivalkelimesinin gülümseyen çehresinin farkında olmaktada fayda var. Zaman ve mekân baskısını daha kendiniisimlendirirken bile yok ettiğini hissettiren alışverişfestivali, üretilen malların görücüye çıktığı büyükalışveriş mağazalarının her zamanki kapanış saatlerinigeriye çekmeleri ve bu zaman dilimine özel “sürprizindirimler” uygulamalarıyla da kendisini doğruluyor. 1İlaveten, yılın sadece belirli günlerinde yapılmasıtasarlanan etkinlik –festival adını alma sebebi debundan kaynaklanıyor- her zaman katılınamayacak biraktivite olması sebebiyle de ayrı bir önem kazanıyor.Mevcut yerel iktidarların, mekânsal boyutunu zatenkurguladıkları tüketim “çılgınlığına”, daha çok vedaha çok tüketmeye, en son üretilene sahip olmayaçağırması, sürekliliği devam ettirebilmek adına meşrubir durum olarak sunuluyor. Dolayısıyla, tüketimnesnesinin bireyin toplum içerisindeki statüsünü vebu statünün işaret ettiği ekonomik gücü açık etmesi,bu “çılgınlığın” üreten ve üretileni renkli ve davetkârimajlarla pazarlayan kurumlar tarafından olumlayıcıbir sıfata dönüştürülmesini sağlıyor. 2Öte yandan “tüketim meşguliyetinin”, bireyi vetoplumu, erke tehdit niteliğindeki “aykırı” düşünmepratiğinden uzak tutacağını hatırlamakta fayda var.İktidar tarafından durmaksızın inşa edilen alışverişmekânlarının ve desteklenen tüketim eyleminin,kentin asıl sahiplerini; homojen olmayan topluluklarındilediğince “salınabileceği” kentsel mekândan,direnişin ve söz söylemenin görece daha özgür olduğusokaktan defettiği yorumunu yapmak da mümkün. 3Bu geri çekilişin yanı sıra, fiziksel olarak kentselmekânda görünürlüğünü devam ettiren birey de, artıksatın almayı başlı başına bir uğraş olarak benimsediğiiçin, 21. yüzyılın bir diğer afyonu kabul edilebilecektüketim aktivitesiyle zihnini uykuya yatırmayı tercih1 Gündüz, O. Kapitalizmin son keşfi: Alışverişfestivali. Nisan 18, 2012 tarihinde Mostar Aylık Kültürve Aktüalite Dergisi: http://mostar.com.tr/Detay.aspx?YaziID=779&Sayi=37 adresinden alındı2 Al, M. (2011). Delilik: Zalim Olanın Meşruiyet; CesurOlanın Direnme Mecrası. Arredamento Mimarlık, 97-100.3 Erdal, B. (2011). Başıbozuk: Kapitalist Kentin KültürÖznesi. Arredamento Mimarlık, 91-93.36 KENT VE ÜLKE GÜNDEMİ