tc süleyman demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü sosyoloji

üzere birleşemezlerse sosyal hayatın yaşanması onlar açısından tehlikeye
girebilecektir. Yani bir cemiyette çatışmalar, kooperasyondan çok daha kuvvetli bir
şekilde mevcut olursa, o cemiyetin “atomize” olma ihtimali daha çok kuvvet
kazanacak ve düzenli bir sosyal hayattan ve kooperasyondan bahsetme imkanı
olmayacaktır. 11 Bu sebeple, insanların ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve düzenli bir
sosyal hayatı gerçekleştirebilmesi ve sürdürebilmesi mutlak surette kooperasyonu
gerektirir. Eğer, insanlar benzer ve umumi menfaatlerini takip etmek üzere
birleşmedikleri takdirde ihtiyaçlarını tatmin edecek bir sosyal hayatı yaşamaları
mümkün olmayacaktır.
Toplumsal hayatta rastladığımız işbölümü de aslında bir bölünme olmaktan
önce bir kooperasyondur. 12 İnsanların, benzer ihtiyaçları dolayısıyla birbirine
benzemeyen fonksiyonlar yerine getirerek, birleşmeler gerçekleştirdikleri bir yapı söz
konusudur. Bunun çok geniş bir sahada oluşumlarını görmemiz mümkündür: Kar için
duyulan ortak arzu insanları bir işletme kurmaya ya da iş ortaklığına sevk ederken,
sevgi ve yuvayı paylaşmaya duyulan ortak arzu ailenin kurulmasına temel
oluşturmaktadır. İşbirliğinin çok yoğun olduğu bir diğer kademede de benzer
menfaatler söz konusudur. İnsanlar herhangi bir benzer menfaatinin temininde
işbölümünden faydalanmak, kaynaklarını bir organizasyonda bir araya getirmek, bir
rakibi mağlup etmek için birleşebilirler. Bu hususlarda, benzer olan menfaatleri her
biri için ahenklidir ve bu durum onları işbirliğine sevk eder. 13
Toplum hayatında birleştirici ve bölücü güçler aynı zamanda işlerler. Bu
nedenle işbirliği ve ihtilaf aynı zamanda vardır. Ortak bir amaca doğru birlikte
çalışılmasına iş birliği, birbirine karşı mücadele edilmesine ise ihtilaf adı verilir.
İnsanların en sıkı iş birliği yaptıkları hallerde dahi menfaatleri ancak bir noktaya
kadar ahenkli olduğu içindir ki, sosyal hayatta kooperasyon ve mücadele daima aynı
sürecin safhaları halinde bir arada ve iç içe bulunur. Türkdoğan’a göre; sosyal sistemi
meydana getiren sosyal süreçler ya zıtlaşma ya da birleşme biçiminde görünürler.
Topluma egemen olan ilişkiler zıtlaşma veya uyuşma modelleri altında toplanırken,
zıtlaşma da rekabet ve çatışma olarak kendi içinde iki gruba ayrılır. Bunlar,
“kooperasyon (birleşme) benzer amaçlara veya ortak ilkeyi sağlamak için birlikte
11 Öksüz, Enis; A.g.m., s.332.
12 Maciver, R.M, Page, Charles H; A.g.e., s.13
13 Kaya, Yaşar; Malatya Şehri Sosyal Bünyesi İçinde İşbirliği ve Mücadele, Yayınlanmamış
Doktora Tezi, İnönü Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya-1990, s.49