tc süleyman demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü sosyoloji

iyileştirmek, ücretleri artırmak, çalışma vb. amaçlarla kalfaların işçi sınıfı tarihi
açısından da öneme sahip bir örgütlenmeye gittiklerini görüyoruz. 15. Yüzyılda
Fransa’da kalfaların örgütlediği “compagnonnage”lar ortaya çıktı. Benzer şekilde
Almanya’da ve İngiltere’de de bu birliklerin faaliyetine rastlanmıştır. 75
3. Sanayileşme Süreci ve Kooperasyon
Sanayi devrimiyle ortaya çıkan hızlı teknolojik değişmeler, toplumsal
kurumlarda, örgütlenme biçimlerinde, kültürel yapıda ve bunlara bağlı olarak değer
sistemlerinde de temel dönüşümlere yol açmıştır. Oldukça kısa sayılabilecek bir süre
içerisinde üretim büyük ölçüde artmış, pazarın boyut ve işlevleri köklü bir değişime
uğramış, işbölümü o zamana dek görülmemiş bir önem kazanmıştır. Böylece yeni
dayanışma ilişkileri ortaya çıkmış ve toplumsal sistem, artık öğelerin veya parçaların
benzerliği üzerine değil, farklılaşmış fonksiyonların uyumu üzerine kurulmuştur.
Bu dönüşümlere koşut olarak insanın doğa, diğer insanlar ve toplumla
ilişkilerinde gözlenen bunalım ve hatta mutsuzluk hali giderek önem kazanmış, maddi
refahın tek başına yeterli olamayacağı düşüncesi yaygın kanaat haline gelmiştir.
“Çağdaş bunalım” adını verebileceğimiz bu devrede, siyasal rejimleri, gelişmişlik
düzeyleri ve kültürel özellikleri ne olursa olsun, değişik görünümler altında tesirlerini
her toplumda hissettirmiştir. İlk belirtilerin ortaya çıkmasıyla birlikte pek çok filozof,
sosyolog, devlet adamları, yöneticiler sorunun özünü kavramaya çalışıp yapısal,
felsefi ve tarihsel çözümlemelere girişmişler ve çözüm yolları ortaya koymaya
çalışmışlardır.
Toplum hayatında mevcut bütün sosyal sınıf ve tabakalar bu gelişimden
etkilenmiş, yeni sınıflar ortaya çıkmıştır. Feodal bir yapı içinde yaşamlarını sürdüren
köylüler, yeni dönemin fabrika bölgelerine göç etmiş ücretlerinden başka geliri ve
mülkü olmayan sanayi işçileri durumuna gelmişlerdir. Genellikle büyük endüstri
merkezlerinin varoşlarında oturan yeni bir endüstri işçi sınıfı doğmuştur. Kitle
üretiminin başlamasıyla iktisadi olanaklarını kaybeden küçük zanaat hayatının usta ve
kalfaları, yeni ortaya çıkan fabrika sanayiinin usta ve kalfaları haline gelirken,
kentleşme yoluyla tarımdan kopup gelen geniş köylü kitleler ise vasıfsız işçiler olarak
yeni dönemde yerlerini almışlardır.
Sanayileşmenin gelişme yıllarında, dayanışma ve iş birliği açısından
baktığımızda zanaat hayatının, esnaf ve lonca düzeninin varolma şartları ortadan
75 Balmumcular, S.Bahattin, A.g.e. , s.45