tc süleyman demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü sosyoloji

yeniden işlerlik kazanmasına bağlı 11. Yüzyılda ticaretin yeniden canlanmasıyla
ortaçağ tipi kentlerin temelini hazırlamıştır. 15. Yüzyıla kadar süregelen Ortaçağ
kasabasının toplumsal dokusunu feodal senyör ve çevresi, kilise üyeleri, lonca
zanaatkarları ve tüccarlar oluşturmuştur.
13. yüzyıldan sonra meslek birliklerinin sürekli bir artış içinde olduğunu
görüyoruz. Bunlar önceden kendiliğinden kurulan yapılar iken; daha sonra krallıkların
vergi yoluyla önemli bir gelir kaynağı olarak gördükleri bu grupları birlikler halinde
örgütlenmeye zorlanmaları durumuyla karşılaşmaktayız. 68 Batı’da kentlerin oluşmaya
başlaması, ticaretin ortaya çıkışı ve yaygınlaşması ile Avrupa’nın her tarafında
birdenbire ortaya çıkan ve büyük hızla yaygınlaşan esnaf birliklerinin varlığını tespit
ediyoruz. Artık toplumlar yeni bir dinamizm kazanmış, yeni mübadele anlayışı
başlamış, şehirler yeni ekonomik hayatta aktif bir duruma geçerek bir mübadele
bölgesi halini almıştır. 14. ve 15. Yüzyıldan başlayarak önce Batı Akdeniz’in İtalyan
şehirlerinde, sonra bütün Avrupa’da eski Yunan ve Roma’yı da aşan bir mülkiyet
düzeyinin, daha yüksek derecede bireyselleşmiş bir insan tipini ve bu insana özgü
düşünüş biçimlerini yarattı. 69 Şehirlerin zenginleşmesi ve hürriyetlerine kavuşmasına
paralel burjuvazinin gelişmesi ve loncalar etrafında korporasyonların gelişmeye
başladığını görmekteyiz.
Lonca, otonomisini gerçekleştirmiş bir meslek kuruluşuydu. Seçilmiş
kimselerden oluşan bir lonca meclisi tarafından idare edilirdi. Yapılan sanatın
değerine göre meclisteki üye sayısı değişebilmekteydi. Seçim bazen ustalar, bazen de
senyörler tarafından yapılmaktaydı. Meclis ise sadece ustalardan oluşurdu. İşçiye
hiçbir şekilde yönetime müdahale hakkı tanınmamıştır. 70 ”Bu devirde ustalık hakkına
sahip bulunanlar, askeri aristokrasi kadar haklarına kıskanç ayrı bir şehir aristokrasisi
teşkil etmektedir”. Lonca meclisleri nizamnameler düzenleme, bunların
uygulanmalarını denetleme, mesleki imtiyazları savunma, üyeler arasındaki ihtilafları
çözme ve muhtaçlara yardım gibi geniş bir yetki ve faaliyet alanıyla donatılmışlardı.
Korporasyonlar (loncalar) bir çeşit zorunlu sendika idi. Bu birliğe dahil olan
birey belli bir çıkar nedeniyle, belli bir amacı gerçekleştirme gibi sınırlı bir çerçeveyle
değil tüm benliği ve varlığıyla o grubun üyesi olmaktaydı. Üyeler arasında karşılıklı
68 13. Yüzyıla ait Fransız Etienne Bouleau’ya ait “Sanatların Kitabı” (le livre des detiers) adlı toplama
eserden mevcut sanatların yüzün üzerinde olduğunu anlamaktayız. Balmumcular kitabında bu
meslekleri 6 grupta toplayarak ilgili dipnotta açıklamıştır.
69 Berktay, Halil, A.g.e., s313
70 Balmumcular, S. Bahattin; A.g.e., s.17